عناصر خبری عبارتند از:
1- که؟ Who (فاعل یا مفعول رویداد)
2- چه؟ What (فعلیت رویداد)
3- کجا؟ Where (محل وقوع رویداد)
4- چرا؟Why (دلیل وقوع رویداد)
5- کی؟ When (زمان وقوع رویداد)
6- چگونه؟ How (نوع رویداد)
اشاره: شناخت عناصر خبر در تنظیم خبر اصلی ترین رکن است و خبرنگار بدون شناخت از عناصر خبر، نمی تواند جذابیت خبر را به نحو صحیح به مخاطبین ارائه دهد. این شناخت قبل از نگارش و تنظیم خبر، به خبرنگار کمک میکند از اطلاعاتی که در دست دارد به نحو مؤثری بهره بگیرد. خبرنگار با این آگاهی و شناخت مشخص می کند کدامیک از اطلاعات و آگاهی های کسب شده از اهمیت بیشتــر و کدامیک از اهمیت کمتری برخوردار است و بهترین زاویه که می توان خبر را نوشت کدام است. بنابراین ذیلاً به معرفی عناصر خبر و نقش آنها در ساختمان خبری میپردازیم:
عناصر خبر شش مورد هستند که به «Wh»ها معروفند. این عناصر عبارتند از: «که؟، کجا؟، کی؟، چه؟، چرا؟، چگونه؟». روزنامه نگار باید در مقدمه(لید) خبر به طور آشکار به چند مورد از موارد بالا اشاره کند و در همان پاراگراف اول موضوع خبر را با اطلاعاتی که از این عناصر میدهد به خواننده برساند.
که؟ Who?
عنصر«که؟» به معنای «چه کسی؟» یا «چه چیزی؟» است و به فاعل و کننده کار می پردازد. جمله خبری بصورت معلوم یا به صورت مجهول نگارش میشود و مطابق دستور زبان فارسی فاعل یا مسندالیه در جمله میتواند بی روح باشد، و یا حالت فاعلی پیدا کند. مانند این که بگوییم «مدرسه ها باز شد» که مدرسه ها فاعل جمله یا عنصر«که» در خبر است. مثال: که؟ (افراد حقیقی): وزیران محیط زیست کشورهای اروپایی در اجلاس این هفته خود تصمیم گرفتند تولید و مصرف گازهایی را که سبب آسیب دیدگی لایه ی اوزن میشود را متوقف سازند.
مثال: که؟(افراد حقوقی): مجلس مسلمانان انگلیس از سیاست های نژادپرستانه دولت این کشور علیه مسلمانان انتقاد کرد. همانگونه که اشاره شد عنصر«که» صرفاً افراد حقیقی و حقوقی را به عنوان فاعل رویدادها، شامل نمی شود بلکه عنصر «که» اشیاء و به طورکلی چیزهای بی روح را نیز در برمیگیرد.
چه؟ What?
در خبرنویسی عنصر«چه» به«ماهیت و فعلیت» رویداد مربوط شود، خواه فعلی صورت پذیرد یا انجام نپذیرد. «چه» ممکن است یک حادثه رانندگی، آتشسوزی، تصویب یا رد لایحههای قانونی، افتتاح کارخانه، سفر و هر آنچه به ماهیت یا فعلیت یک رویداد مربوط میشود، باشد. «چه» معمولاً در شروع خبر قرار گرفته و به جذابیت و کشش خبر میافزاید، اما در مورد یک رویداد خبری، خبرنویس باید تشخیص دهد از میان مطالب یا موضوعهای مختلفی که یک رویداد را به وجود میآورد، کدام یک از اهمیت بیشتری برخوردار است. از میان مطالب متعدد باید آن موردی را انتخاب کرد که دارای ارزش خبری بیشتری باشد. به عنوان مثال، اگر رویداد حاوی ارزش در برگیری است باید کوشید آن را به طرز روشنی در«لید» نشان داد. در مصاحبهها، به طورکلی، عناصر«که» و«چه» نسبت به سایر عناصر از اهمیت ویژهای برخوردار است و در این بین، اهمیت عنصر«چه» از دیگر عناصر خبر بیشتر است.
کجا؟ Where?
همانطور که در مورد ارزش مجاورت(جغرافیایی، معنوی) گفته شد، محل رویداد در ارزشدهی به خبر تأثیر دارد. در اکثر موارد، یک رویداد شهری یا کشوری نسبت به یک خبر خارجی برای خواننده ارزش خبری افزونتری دارد. برای شناخت بیشتر این عنصر، مطالعه مجدد گفتار درمورد «مجاورت» توصیه میشود. در هر حال محل وقوع یک رویداد را میتوان به صورت های مختلف نوشت: مثال:کامپالا(اوگاندا)، خبرگزاری فرانسه: دبیران دبیرستانهای کامپالا و حومه، به خاطر افزایش دستمزدها، بهبود وضع زندگی، تقلیل ساعات کار و استفاده از کلاسهای تخصصی، از امروز دست به اعتصاب زدند. یا :کرمان، خبرگزاری جمهوری اسلامی: در روستای دارستان کرمان طرح برقرسانی بااعتباری در حدود 4میلیون ریال پایان یافت و مورد بهرهبرداری قرار گرفت.
کی؟ (چه وقت) When?
در میان ارزش های خبری، زمان یا تازگی خبر از اهمیت ویژهای برخوردار است. تهیه خبر از وقایع روز یا رویدادهای گذشته که به تازگی انتشار مییابد یا با زاویه دید جدیدتر ارائه میشود، جزئی از کار روزمره خبرنگاران است. خبرنگار باید تازگی خبر را در همان ابتدای خبر بازگو کند. در مواقعی که مدتی از وقوع رویداد گذشته است یا عامل زمان چندان اهمیت ندارد از ذکر زمان رویداد میتوان در ابتدای خبر خودداری کرد.
مثال(1): آموزش پرورش اردبیل امروز اعلام کرد نتایج امتحانات نهایی دانشآموزان سال چهارم یک هفته به تاخیر افتاده است. مثال(2): هفته آینده تاریخ آزمون کنکور سراسری توسط روزنامههای کثیرالانتشار اعلام خواهد شد.
چرا؟ چگونه؟ Why and How?
عنصر«چرا» علت، دلیل یا انگیزه به وجود آمدن رویداد را بیان میکند و عنصر«چگونه» نحوه، چگونگی و طریقه وقوع رویداد را. در بسیاری مواقع خبرنگار«چگونگی» به وجود آمدن یک رویداد خبری را کسب میکند، اما از علت و انگیزهای که در پشت آن پنهان است، بیخبر است؛ یا علت و انگیزه را میداند، اما از نحوه وقوع رویداد اطلاعاتی ندارد. به عنوان مثال در خبر سقوط یک هواپیما، شاید در همان ساعتهای اولیه یا روز نخست، نتوان علت سقوط هواپیما را به دست آورد. علت سقوط هواپیما وقتی رسماً اعلام خواهد شد که«جعبه سیاه» که حاوی نوار مکالمات خلبان با برج مراقبت است، به دست آید. پس از تجزیه و تحلیل مکالمه خلبان، در آخرین لحظههای حیاتش و اطلاعاتی که از محل سقوط هواپیما به دست میآید. کارشناسان روزها، هفته ها یا ماه ها بعد علت سقوط را اعلام میکنند. عنصر«چرا» و«چگونه» هنگام تهیه گزارش های تشریحی و تحلیلی یا لیدهای تشریحی و تحلیلی بیشتر از سایر موارد، مورد استفاده قرار میگیرد، زیرا در اینگونه گزارش های خبری، خبرنگار، زمان بیشتری را برای کسب و بررسی علت، انگیزه یا نحوه و چگونگی به وجود آمدن رویداد خبری در اختیار دارد.