لیـــد Lead

به اولین عبارات خبر یا همان پاراگراف اول خبر- مخصوصاً در سبک هرم وارونه- که خواننده را هدف قرار داده و او را غافلگیر می‌کند«لید» می گویند. لید در واقع خلاصه مهمترین مطلب خبر است که در یک یا دو جمله خواننده را در جریان اصلی ترین بخش خبر می‌گذارد و او را به خواندن بقیه خبر ترغیب می‌کند. لید برحسب اینکه کدام یک از عناصر خبری را در خود جا داده باشد نام آن عنصر را به خود می گیرد.

مشخصات لید مناسب خبری:

لید با یک جمله ی ساده ی اخباری شروع می شود، این امر باعث ارتباط سریع خواننده با مطلب می شود.

لید باید با کلمات جذاب، خاص و تحریک کننده شروع شود.

ذکر منبع در لید یک امر ضروری است.

باید از تکرار منبع در درون لید به شیوه های مختلف خودداری کرد.

در اخباری که موبوط به گذشته است، باید به وسیله ی یک واژه زمانی حال، آن را به زمان حال ربط داد.

باید شخص یا اشخاصی که منبع خبر هستند به درستی شناسانده شوند.

لید خبری مستقیم: لید خبری مستقیم، لیدی است که مستقیماً موضوع خبر را مورد توجه قرار می دهد و معمولاً کوتاه است. سال های زیادی روزنامه نگاران بر این عقیده بودند که یک لید خبری خوب، لیدی است که به تمام عناصر خبر (که، چه، کجا، کی، چرا، چگونه)، پاسخ دهد. اما، این کار نه تنها لید را طولانی می کند، بلکه گاهی اوقات آن را پیچیده و بیشتر اوقات آن را مبهم می کند.

مشخصات یک لید خبری مستقیم خوب:

نباید همه چیز یک خبر به یک باره در لید گفته شود.

باید از میان عناصر خبری، عناصری که برای معنی دادن به مطلب خبری ضروری است، به کار برده شود، که معمولاً این عناصر شامل عنصر: «چه»، «که» و«کی» هستند.

«چه»، عنصری است که بیش از عناصر دیگر در این نوع لید استفاده می شود. چرا که هدف اولیه هر خبر این است که به بیان آنچه اتفاق افتاده است، بپردازد. در واقع«چه» واقعیت های اصلی یک خبر است که به خواننده کمک می کند تا تصمیم بگیرد که آیا می خواهد مطلب را بخواند یا نه؟

عنصر زمان یا«کی» تنها عنصری است که حتماً باید در لید وجود داشته باشد و به هیچ عنوان حذف نشود؛ چرا که به خبر ارزش تازگی می دهد.

یک لید خبری مستقیم خوب، لیدی است که با برجسته کردن نکته اصلی یک رویداد خبری، شروع می شود. برای این امر باید خواننده و علاقه ی او به رویداد خبری را حدس بزنید.

باید واقعیت های ضروری یک مطلب، به طور سریع و خلاصه در چند واژه اول بیان شود، آنهایی که بیان کننده ی نظر اصلی یک مطلب است.

برجسته کردن عناصر خبری در لید:

برجسته کردن عناصر خبری در لید به این معنی است که برحسب ضرورت یکی از عناصر خبری را در لید برجسته کنیم، در واقع لید را با آن عنصر شروع کنیم.

لید«که»: نام فرد یا نهاد عامل رویداد در آن برجسته می شود. مثال: وزیر نفت این موضوع را تکذیب کرد.

لید«چه»: موضوع رویداد در آن مطرح می شود. مثال: هوای تهران روزبه روز آلوده تر می شود.

لید«کجا»: مکان رویداد مطرح است. مثال: تهران دیگر پایتخت نخواهد بود.

لید«چه وقت»: حاوی زمان رویداد است. مثال: ساعت 9 امشب رئیس جمهور به تهران می رسد.

لید«چگونه»: توصیفی است و نحوه وقوع خبر را توصیف می کند.

انواع لیدهای ویژه:

علاوه بر موارد فوق چند نوع لید دیگر هم در خبرنویسی رایج شده که به طور مختصر به آنها اشاره خواهیم کرد:

1- لیدهای استنباطی: در این لیدها غالباً استنباط روزنامه‌نگار از یک رویداد، عنصر اصلی را تشکیل می دهد.

2- لید تک موضوعی: به سه صورت مستقیم، عمقی و تشریحی ارایه می‌شود. که با مثال به آنها اشاره می‌کنیم:

- لید تک موضوعی مستقیم: مثل«رهبر معظم انقلاب از دولت های اسلامی انتقاد کرد».

- لید تک موضوعی عمقی: مثل«کنگره آمریکا امروز لایحه مقابله با خشونت را که به موجب آن پلیس فدرال در کلیه نقاط دنیا مستقر و به دستگیری مجرمان می‌پردازد- با حداقل آرای لازم- تصویب کرد.

- لید تک موضوعی تشریحی: مثل«بن‌لادن فرمانده القاعده در حالی که دست راستش تکان نمی‌خورد و از دو ماه قبل لاغرتر به نظر می‌آمد در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی الجزیره با همان صراحت لهجه همیشگی بر ادامه مبارزه با آمریکا تاکید کرد».

3- لید پرسشی: مثل«مردم اصفهان می‌پرسند بالاخره متروی اصفهان کی راه‌اندازی می‌شود؟»

4- لید دارای پس زمینه: مثل«ده سال قبل بود که عراق حلبچه را بمباران شیمیایی کرد و حالا پزشکان خبر از شهادت زنجیره‌ای مجروحان شیمیایی در ایران می دهند».

5- لید مبتنی بر نقل قول: مثل«واشنگتن بر خلاف مصالح مرم مظلوم افغانستان کماکان به حضور نظامی خود در این کشور ادامه می‌دهد، وزیر امور خارجه ایران در یک کنفرانس خبری ضمن اعلام این خبر گفت: ...».

6- لید متعارض: مثل«رییس جمهور آمریکا از مبارزه با تروریسم حرف می زند اما دستور حملات تروریستی به اقصی نقاط دنیا را صادی می کند».

7- لید توصیفی: این لید توصیفی از یک شخص، یک مکان و یا رویداد است. این لید وقتی تطبیق چند واژه بتواند تصویر روشنی از رویداد در ذهن خواننده ایجاد کند، مورد استفاده قرار می گیرد. مثال«نسیم بهاری کناره های دریای خزر و موج های نیلگون این دریا بهم آمیختن و بهاریه ای سوگناک برای ساکنان سواحل آن سر دادند».

8- لید مقایسه ای: این لید برای نشان دادن تفاوت ها به کار برده می شود. این لید باید دقیق و روشن باشد تا بیشترین تاثیر را داشته باشد.

9- لید تمثیلی: در این لید، برای بیان هدف اصلی، از یک ضرب المثل یا یک بیت شعر استفاده می شود.

10- لید جمع بندی: لیدی است که حاوی هر 6 عنصر خبر باشد. این نوع لیدها خطر طولانی شدن را دارند و کمتر مرسوم هستند.

11- لید تلفیقــی: در این نوع لید چند موضوع و مضمون به صورت تلفیقی و به حالتی فهرست وار و متراکم عرضه می شوند. باید در این نوع لید مواظب طولانی شدن مطلب باشیم.

12- لید غیرعادی