شیوه نگارش مقاله

ارایه پیام در مقاله، در نظر گرفتن سلیقه و خواست خواننده، انتخاب درست نشریه با توجه به موضوع و سرانجام اینکه در کجا و برای چه کسانی می‌نویسیم از مواردی است که یک مقاله‌نویس مبتدی باید بیشتر مورد توجه قرار دهد. نکته اساسی در مقاله‌نویسی این است که مقاله خواه دارای سوژه واقعی و خواه دارای سوژه تخیلی، بایستی حاوی پیام که همان عقیده شخص نویسنده درباره موضوع است باشد. کارشناسان روزنامه‌نگاری هشت مرحله را برای نوشتن یک مقاله ترسیم کرده اند که این مراحل به ترتیب عبارتند:

1- موضوع یابی: مقاله بدون موضوع و سوژه معنا و مفهومی ندارد یک مقاله‌نویس حرفه‌ای با استفاده از خاطرات و تجربه‌های شخصی خود و دیگران، بهره‌گیری از نشریات، اخبار رادیو و تلویزیون و حتی آگهی‌های تبلیغاتی، می‌تواند به موضوع های بکر و جذابی دست یابد. برای مثال گفتگو با یک راننده تاکسی که خاطره‌ای کوتاه روایت می‌کند یا حتی برخی آگهی های تبلیغاتی می تواند موضوع جالبی را برای خبرنگار ترسیم نماید.

2- انواع موضوع: اصولاً هر مقاله‌نویس گرد سوژه‌هایی می‌چرخد که با نثر و روحیات وی سازگار باشد. هر چند سوژه‌ها را براساس سرویس‌های یک نشریه می‌توان به سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... تقسیم کرد اما برای تازه‌کاران تقسیمات دیگری شامل سه تقسیم زیر راه گشا خواهد بود.

الف) موضوع‌های عینی و کلی: این موضوع‌ها شامل تمام سوژه‌های سیاسی، اقتصادی، هنری و فرهنگی است که اکثر افراد جامعه با آنها ارتباط دارند مثل ترافیک.

ب) موضوع ذهنی و مبهم: شامل موضوع هایی هستند که مادی و ملموس نیستند و هر کس برداشت خاصی از آنها دارد مثل شهامت، حسادت و... .

ج) طراحی یک شخصیت: برخی اوقات موضوع یک مقاله حول محور شخصیت یک فرد مثلاً یک ورزشکار دور می زند.

3- ارزیابی موضوع مقاله: قبل از نوشتن یک مقاله باید سوژه آن را به درستی ارزیابی کرد و نحوه تاثیرگذاری، جالب بودن و میزان علاقه مخاطبان را مورد توجه قرار داد. اگر تصور می‌کنید مقاله شما با اقبال عمومی خوانندگان مواجه نخواهد شد آن را ننویسید. در حقیقت اگر فکر می‌کنید حرفی برای گفتن و پیامی برای رساندن ندارید هیچگاه دست به قلم نبرید. اصولاً تهیه مقاله، زمانی مشکل می‌شود که مطلب زیادی برای گفتن وجود نداشته باشد.

4- تهیه طرح کلی مقاله: شباهت های بسیار زیادی بین داستان نویسی و مقاله نویسی وجود دارد. به همین دلیل قبل از هر چیز بهتر است به شیوه داستان نویسی اشاره مختصری داشته باشم.

در مقاله نویسی همانند داستان نویسی شما باید یک طرح کلی و خلاصه شده از مقاله را آماده نمایید که درآن شروع مقاله، متن مقالـــه و انتهای آن مشخص باشد. در طرح کلـــی مقاله انتخاب نکات مهم و نیز تهیه فهرستی از آنچه می خواهید بنویسید یکی از اصول است.

5- نام مقاله: هر چند احتمال دارد نام مقاله بارها تغییر کند اما انتخاب نام مقاله در ابتدا و قبل از نوشتن، شما را در نگارش مقاله یاری می‌دهد. نام مقاله بایستی در برگیرنده پیام آن مقاله باشد اما طوری که استنتاج و نظر نویسنده را درباره موضوع، فاش نکند.

6- جمع‌آوری اطلاعات: ذکر آمار و اطلاعات مستند به مقاله شما غنای بیشتری خواهد بخشید. مخصوصاً اگر قصد نوشتن یک مقاله تحقیقی یاعلمی را داشته باشید. اصولاً یکی از رموز موفقیت یک روزنامه نگار داشتن آرشیوی شخصی از تمام موضوعات مورد علاقه است آمارها، بریده جراید، کتاب های علمی، بروشورهای تبلیغاتی و... همه و همه می‌توانند روزی عصای دست یک مقاله‌نویس حرفه‌ای گردند. برای مثال اگر می‌خواهید مقاله‌ای درباره وضعیت مطبوعات در ایران بنویسید می‌باید حداقل تعداد نشریات و شمارگان چاپی آنها را بطور مستند بدانید.

7- شروع مقاله: شروع مقاله مثل«لید در خبر» می‌تواند ساده، مستقیم و خبری، باشد و می‌تواند به صورت نقل قول، امثال و حکم، شعر و یا وصفی باشد. مقاله نویسان حرفه‌ای به آغاز یا مقدمه مقاله اهمیت می‌دهند چرا که مقدمه یک مقاله در حقیقت ویترین آن است. ویترینی که ضمن جلب نظر و توجه خواننده به مطالعه مقاله، دارای نکات جدید و تازه‌ای باشد. در نوشتن یک مقدمه خوب تکنیک های زیر به کمک مقاله نویس خواهد آمد هر چند ذهن گسترده انسان، خلاقیت روزنامه‌نگاری و ذوق و قریحه نویسنده می‌تواند تعداد بی‌شماری از این روش ها را به وجود آورد.

الف) ساده، مستقیم و خبری: در این نوع مقدمه موضوع یا خبر برای خواننده مطرح می‌شود و سپس در یک جریان منطقی- تشریحی با نتیجه‌گیری مقاله به انتهاء می‌رسد. مثال:«از یازده سپتامبر به این سو، حضور نظامی آمریکا در آسیای میانه، پررنگ تر شده است و این کشور به ویژه در ازبکستان و قرقیزستان بر تعداد پایگاه های نظامی خود افزوده است. در چنین شرایطی، آقای محمد خاتمی سفر خود به این منطقه را با هدف تقویت حُسن همجواری آغاز کرد...».

ب) نقل قول و اقتباس از افکار و عقاید دیگران: در این نوع مقدمه، نویسنده با یک جمله یا چند نوشته از افکار مشاهیر علمی، ادبی، مذهبی و... مقاله را آغاز می‌کند این نقل قول باید در ارتباط با موضوع مقاله باشد و در تقویت اظهارنظر نویسنده مؤثر افتد و جذابیت لازم را ایجاد کند. مثال:«زمانی که میشل پلاتینی برای تماشای دیدار دوستانه دو هفته پیش آلمان- آرژانتین پا به استادیوم اشتوتگارت گذاشت به محاصره روزنامه‌نگاران آلمانی درآمد و با یک پرسش زیرکانه روبرو شد: نظرتان راجع به میشائیل بالاک چیست؟ واکنش پلاتینی خیلی ساده بود: چیز زیادی درباره او نمی‌دانم. اما ناگهان مرد فرانسوی بارقه ای از شخصیت تاثیرگذار خود را به رخ کشید وبا یک اشاره بی نظیر نشان داد که چقدر بالاک را خوب می‌شناسد: البته بالاک همان آلمانی بزرگی است که دوبار دروازه لیورپول را باز کرد».

ج) امثال و حکم: شروع مقاله می‌تواند با ذکر مثل، حکایت و روایت باشد. هر مثل و حکایتی که در ابتدای مقاله نوشته می شود باید با موضوع و متن مقاله هماهنگ باشد. مثال: می‌گویند ترس برادر مرگ است، ولی کسی نگفته پدر و مادرش کیست. پدر ترس جهل است. تا انسان نسبت به کسی یا چیزی بی اطلاع نباشد از آن نمی‌ترسد.

د) شعر: آوردن مصرع، بیت یا ابیاتی از شاعران گذشته و حال در ابتدای مقاله می‌تواند به جذابیت مقاله نیز کمک کند. البته علاوه بر ابتدای مقاله در متن مقاله می‌توان برای قدرت بخشیدن به استدلال و نظر ارایه شده، شعر، ضرب المثل، حکایت و روایت آورد.

هـ) وصفی: مقاله نویسی که قلم او دارای قدرت تصویر‌پردازی و تشریح است معمولاً از چنین روشی برای شروع مقاله استفاده می‌کند. این روش برای توصیف یک واقعه یا صحنه و عینیت بخشیدن به موضوع و قراردادن خواننده در صحنه، مورد استفاده قرار می گیرد. مثال:«مصیبتی که هم اکنون عراق درآن به سر می برد، مصیبت آوارگی کردهای عراق در شمال و شرق مرزهای عراق با ترکیه و ایران نیست، بلکه مصیبتی است برای خود رژیم عراق در بغداد».

مثال:«ژان ماری لوپن از فراز بالکن منزلش در محله اعیان نشین سن‌کلود منظره دل انگیزی از پاریس را پیش چشمان خود دارد که برج ایفل، مون پارانای و کلیسای جامع شهر را فرا رویش قرار می دهد».

8- متن مقاله: نویسنده بایستی قبل از نگارش متن مقاله فهرستی از آنچه می‌خواهد بنویسد(شامل اطلاعات درباره موضوع، سابقه موضوع، استدلال خود درباره موضوع که با کمک منابع مکتوب و غیرمکتوب مثل نظرات دیگران آن را محکم ‌کند، پیام و نتیجه) تهیه کند. البته باید یادآور شد ترتیب قرارگرفتن این فهرست مطالب بستگی تام به نگارش و موضوع مقاله دارد. ممکن است سابقه موضوع پس از ذکر هدف بیاید یا در انتهای مقاله، حتی نتیجه‌گیری را می‌توان پس از شروع مقاله نوشت و سپس برای استحکام بخشیدن آن به استدلال پرداخت.