مصاحبــه

در مصاحبه، مصاحبه‌کننده به صورت مستقیم از عقاید، افکار و... مصاحبه شونده اطلاع پیدا می‌کند. در حقیقت مصاحبه یکی از شیوه‌های کسب اطلاعات جدید از مسایل و موضوعات روز می باشد. مصاحبه بر مبنای پرسش و پاسخ میان مصاحبه‌کننده و مصاحبه شونده شکل می‌گیرد و هدف آن کشف حقیقت از طریق کسب اطلاعات تازه یا تکمیلی درباره موضوع موردنظر از مصاحبه شونده و آگاهی از عقاید یا شناخت شخصیت و ویژگی های اوست. بنابراین تسلط مصاحبه گر، به موضوع، میزان شناخت او درباره موضوع موردنظر، توانایی او در طرح سئوال های مهم و جذاب در موفقیت یک مصاحبه نقش اساسی دارند. مصاحبه دست روزنامه نگار را برای به دست آوردن اخبار و اطلاعات، باز می‌گذرد، یعنی وقتی ما با یک شخص، قصد مصاحبه داریم می‌توانیم اساسی‌ترین پرسش ها را نیز مطرح کرده و پاسخ آن را دریافت کنیم، اما اگر قرار باشد در مورد همان موضوع، گزارش تهیه کنیم، این گزارش صحت واطمینان چندانی ندارد، چرا که بخشی از ترکیب گزارش، برداشت های شخصی خبرنگار است و این همان اعتباری است که مصاحبه دارد و این مساله نیز ارتباط مستقیــم با صداقت، رازداری و اشراف به حرفه روزنامه نگاری او داردکه سازنده مصاحبه ای زنده و مستند است.

انواع مصاحبه:

مصاحبه شفاهی: نوعی مصاحبه است که میان دو نفر یا یک نفر با یک گروه انجام می‌شود و پرسش و پاسخ، رو در رو مطرح می گردد که می توان این نوع مصاحبه را در کنفرانس ها و یا جلسات مطبوعاتی ملاحظه کرد.

مصاحبه کتبی: گفتگویی که به صورت مکتوب و یا به صورت پرسشنامه از سوی گفتگوکننده و گفت و شنود شونده انجام می شود.

مصاحبه گسترده: در صورتی انجام می‌شود که هدف از مصاحبه به دست آوردن نظر و عقیده مصاحبه شونده در مسایل و موضوعات گوناگون است و در طی گفتگو دلایل مطرح شده از سوی مصاحبه شونده برای اثبات پاسخ های خود مطرح می شود.

مصاحبه هدایت شده: مصاحبه‌ای است که هدف معینی دارد و پرسش و پاسخ‌ها فقط حول محور موضوع مصاحبه است و فراتر نمی رود.

مصاحبه آزاد: نوعی گفتگوست که مصاحبه شونده در پاسخ آزاد است و حتی در مواردی پرسش ها را نیزخود او طرح می‌کند. این نوع مصاحبه معمولاً با حضور یک کارشناس در یک جمع انجام می شود و پاسخ‌ها گسترده و پرسش های بعدی نیز از میان پاسخ ها استخراج می شود.

مصاحبه بسته و باز: در مصاحبه بسته، پاسخ ها از سوی مصاحبه شونده فقط در حد«بلی» و«خیر» می باشد که از سوی مصاحبه‌کننده کنترل شده است، اما در نوع دوم یعنی مصاحبه باز، پرسش ها کلی است و مصاحبه شونده پاسخ ها را با توضیح و تشریح بیان می کند.

مصاحبه خبری: در این مصاحبه، هدف از گفت و شنود، به دست آوردن اطلاعات و خبرها از طرف مصاحبه شونده است. مثلاً گفتگو با حاضرین در یک سانحه آتش سوزی یا زلزله.

مصاحبه فوری: مصاحبه‌ای است که درباره یک موضوع روز انجام می شود.

مصاحبه تفسیری: هدف، به دست آوردن نظرات و اعتقادات یک نفر درباره خودش یا اشخاص دیگر یا موضوعات مشخصی می باشد.

مراحل انجام مصاحبه:

الف) پیش از مصاحبه: مصاحبه‌کننده پیش از انجام مصاحبه بایستی اطلاعات مختصری درباره موضوع مصاحبه و مصاحبه شونده کسب کند تا در هنگام مصاحبه بتواند از این اطلاعات استفاده کند. مصاحبه کننده قبل از انجام مصاحبه بایستی وقت آن را با مصاحبه شونده هماهنگ نماید. سئوالاتی را از پیش طراحی کند و کلیه لوازم و امکانات مورد استفاده را مثل دوربین، ضبط، خودکار، کاغذ، باطری و... آماده نماید. سئوالات باید طوری طراحی شده باشد که موضوع و محتوای سؤال برای مصاحبه شونده روشن باشد، چرا که روشن و منظم بودن پرسش ها در ترکیب یک مصاحبه بسیار موثر است.

ب) هنگام مصاحبه: حضور به موقع درهنگام مصاحبه یکی ازاصول اولیه انجام یک گفتگوی مطبوعاتی می باشد و خبرنگار با این عمل خود به مصاحبه شونده احترام می‌گذارد. هنگامی که وارد محل کار مصاحبه‌شونده یا منزل او می‌شوید باید با چشمانی باز تمام گوشه و کنار و حتی نحوه رفتار و طرز بیان پاسخ ها را در نظر داشته باشید. مصاحبه‌گر علاوه بر ضبط گفتگو بایستی خلاصه‌ای از پاسخ‌ها را نیز یادداشت نماید تا در صورت لزوم با نگاهی به همان یادداشتها بتواند سؤال جدیدی مطرح نماید.

ج) پس از مصاحبه: یکی از مهمترین مراحل یک مصاحبه، تنظیم آن است. تنظیم یک مصاحبه هنگامی انجام می‌گیرد که گفتگو به پایان رسیده و خبرنگار در یک محیط آرام به ثبت آنچه دیده و شنیده می پردازد. اصولاً تنظیم مصاحبه نباید چندین روز بعد از انجام گفتگو باشد، چرا که احتمال دارد برخی صحنه ها از ذهن خبرنگار دور شود لذا حداکثر یک یا دور روز بعد از انجام گفتگو باید آن را تنظیم نمود. در تنظیم مصاحبه باید موارد زیر را در نظر داشت:

1- مقدمه ای ادبی از محل زندگی مصاحبه شونده و یا موضوع مصاحبه ذکر شود. به این ترتیب خواننده نیز درگیر حوادث گفتگو می شود. به این متن دقت کنید: کوه های پوشیده ازبرف کردستان هنوز هم صدای نفس های مردی را می شنوند که روزگاری به قصد مبارزه با دشمن از شانه های آنها بالا می رفت. شهید محمود کاوه که بسیاری او را سردار کردستان می‌دانند در هزاران کیلومتر دورتر از سرزمین کوهستانی و پوشیده از برف کردستان و در شهر مقدس مشهد به دنیا آمد و اولین تصاویر زندگی اش با گنبد طلایی حرم هشتمین امام شیعیان گره خورد و... .

2- سئوالات مصاحبه طوری تنظیم شود که ترتیب زمانی موضوع به هم نخورد.

3- جمله بندی کلیه سئوالات مصاحبه می تواند عوض شود، چرا که مصاحبه کننده خود می داند که هدف از طرح سئوالات چه بوده و لذا می تواند حتی محتوای سؤال را نیز تغییر دهد.

4- در پایان تنظیم مصاحبه باید سعی شود با توجه به متن مصاحبه یک تیتر مناسب برای آن انتخاب شود.