خبرگزاری پانا استان اردبیل

آیین نگارش خبر

نشانه ها

پیشینه پیدایش نشانه های نقطه گذاری چندان روشن نیست. برخی پژوهندگان معتقدند که آرستیو فانس، نمایشنامه نویس پیش از میلاد یونان نخستین کسی است که در نوشته هایش، شماری از قواعد نقطه گذاری را آورده است.

در خطوط باستانی ایران نیز مانند میخی، پهلوی و اوستایی «نشانه های قراردادی خط به صورتی محدود، به کار می رفته است» همچنان که در خط های کوفی و قرآن هم به پاره ای از این نشانه گذاری ها بر می خوریم.

پیشینه نشانه های نقطه گذاری در خط کنونی فارسی به اوایل سلطنت فتحعلی شاه قاجار و به ویژه به آغاز کار چاپ و انتشار روزنامه در نیمه دوم سده 13 ه. ق باز می گردد. از این زمان به بعد، رفته رفته پای نشانه های نقطه گذاری از رهگذر ترجمه آثار غربی به ایران نیز باز شد و بعدها حسین کاشف، مولف دستور زبان فارسی با عنوان «اعجام» به قواعد نقطه گذاری اشاره کرد.

اینک مهم ترین نشانه های نقطه گذاری را مرور می کنیم.

نقطه - (. )

نقطه نشانه مکث کامل است که در پایان هر جمله خبری یا انشایی می آید. مهم ترین نقش نقطه، جدا کردن جمله ها از یکدیگر است. نقطه همچنین برای جدا کردن حرف های اختصاری به کار می رود، مثل ان. پی . تی

دو نقطه - (:)

علامت دو نقطه بعد از ناقل عبارت می نشیند. مثل رئیس جمهور: تغییر در مرزهای منطقه را نمی پذیریم.

سه نقطه - (. . . )

نشانه حذف و تعلیق واژه ها یا جمله محذوف است و معنی آن الی آخر یا غیره است. مانند: حسنک وزیر با عزمی راسخ و خاطری آزرده زن و فرزند، جاه و مقام و . . . را بدرود گفت.

در کلمه الله به جای لله ا...

ویرگول - (،)

علامت مکث کوتاه و ایجاد فاصله بین دو بخش از جمله است. این علامت به منظور آسان ساختن درک مطلب در جمله مورد استفاده قرار می گیرد. مانند هر چیزی که به زبان آمد، به زیان آمد.

برای جدا کردن واژه یا عبارتی که وصف کننده اسم یا ضمیر است، مانند خیام، شاعر بزرگ ایرانی، بزرگ ترین رباعی سرای ایران است.

برای تمایز اعداد در جمله ها مانند: مواد 674، 675، 677، 802 قانون مدنی، ناظر بر تعهدات موکل است.

فاصله بین دو فعل در جمله، مانند «وی که پیش از این معاون استاندار . . . بوده است، گفت: . . . »

نشانه جداسازی مبتدا و خبر در جمله، مانند ایران، کشوری پهناور و اثر گذار در خاورمیانه است.

نکته: به کار بردن ویرگول، قبل از فعل جمله ها و حروف ربط، مانند «از» « به » و . . . اشتباه است؛ مگر حتما نیازی به مکث داشته باشیم و با برداشتن ویرگول، مفهوم جمله تغییر کند.

نقطه ویرگول - (؛)

نشانه مکث و درنگ طولانی میان دو جمله یا دو عبارت است که با هم پیوند دارند و در عین حال از معنا و مفهوم کامل و مستقل برخوردارند.

نقطه ویرگول برای جدا کردن بندهای طولانی نیز به کاربرد دارد.

گیومه - «»

این نشانه در اول و آخر جمله ای می آید که از کسی یا کتابی به صورت مستقیم نقل می شود.

مثال: رئیس جمهور گفت: «بازگشت از انرژی هسته ای غیر ممکن است. »

برای مشخص کردن یک واژه از دیگر واژه ها یا تاکید بر کلمه ای خاص یا جداسازی واژه های نامانوس، واژه های مدنظر را در نشانه نقل قول مستقیم می گذاریم. مثلا: استاندار. . . بر احیای مجدد «قومس» تاکسید کرد. یا وی با رد شایعات موجود درباره «استعفای وزیر اقتصاد» گفت. . .

پرانتز - ( )

برای واژه های مترادف یا برای منفی کردن کلمات به کار می رود و البته کاربرد چندانی در خبر ندارد. مانند اساطیر (میتولوژی) در برگیرنده باورهای بنیادین انسان ها در آغاز تاریخ تمدن هستند.

برای یادآوری نام پیشین جایی یا سمت کسی کاربرد دارد. مانند سیستان (سکستان) در شرق ایران قرار دارد.

در اشاره به سال وقوع یک حادثه یا تاریخ زاد و مرگ کسی به کار می رود. مثل کمال الدین، وحشی بافقی (متوفی در 991 ه . ق) از شاعران عهد صفوی است.

علامت پرسش- ( ؟ )

این نشانه پس از جمله های سوالی یا استفهامی به کار می رود. مثل کتاب را خواندی؟ این علامت در خبر، کاربرد بسیار محدودی دارد و در تیتر و لید از آن استفاده نمی شود.

علامت تعجب و ندا ( ! )

نشانه تعجب، برای بیان شگفتی، حالات، هیجان ها، تمسخر، تنفر و . . . به کار می رود.

نکته: هر گاه در جمله ای نشانه تعجب و استفهام با هم بیاید، علامت تعجب پس از نشانه سوال می آید (؟! ) در نگارش مطالب خبری اصولا استفاده از علامت تعجب حتی اگر مطلب حیرت آور هم باشد، جایز نیست. استفاده از این علامت که نشانه اظهار نظر نویسنده است به اصل عینیت و بی طرفی خبرنگار لطمه می زند.

خط فاصله (-)

برای جدا کردن عبارت های بدل، عطف بیان و جمله معترضه از کلام اصلی

به جای حرف اضافه "تا" و "به" در تاریخ ها

شیوه املای فارسی:

1- حد و استقلال دستوری هر کلمه از نظر معنی و عمل دستوری آن، باید حفظ شود و هر کلمه مستقل جدا از کلمه دیگر نوشته شود.

صحیح	هیچ کس	دانشسرای عالی	نگاه داشتن
غلط	هیچکس	دانشسرایعالی	نگاهداشتن

2- حروف ربط، ضمیر و صفت شمارشی و پرسشی و تعجبی مانند را، وی، تو، که، چه، همچنین صفت اشاره مانند این، آن، نباید به کلمات دیگر بچسبند.

صحیح	دوست را	تو را	یک روز	این کار	آن کس
غلط	دوسترا	ترا	یکروز	اینکار	آنکس

3- «چه» در کلمه هایی نظیر چرا ( به معنی "برای چه" نه به معنی "چه چیز را") و چسان باید پیوسته نوشته شود:

صحیح	چرا	چسان	چقدر	چطور
غلط	چه را	چه سان	چه قدر	چه طور

4- هر گاه "چه" و "که" با آن، این، چنان و همچنان ترکیب شوند باید پیوسته نوشته شود:

صحیح	آنکه	چنانکه	همچنانکه	چنانچه	آنچه	. . .
غلط	آن که	چنان که	همچنان که	چنان چه	آن چه	. . .

5- هرگاه دو یا چند کلمه با هم ترکیب شوند و از ترکیب آنها مفهوم جدیدی حاصل شود باید سرهم نوشته شود.

صحیح	اینجا	اینجانب	بهبود	پنجشنبه	یکدیگر	شاهنامه	نگهداری
غلط	این جا	این جانب	به بود	پنج شنبه	یک دیگر	شاه نامه	نگه داری

6- وقتی پیوسته نوشتن اجزا، کلمه مرکب باعث اشتباه یا دشواری در خواندن باشد و یا خلاف عرف به نظر بیاید، کلمه ها را جدا اما نزدیک به هم می نویسیم.

صحیح	هم منزل	کین توز	عدالت پیشه
غلط	همنزل	کینتوز	عدالتپیشه

حرف اضافه "به" جدا از اسم و ضمیر استفاده می شود.

صحیح	به خانه	به تهران	به مدرسه
غلط	بخانه	بتهران	بمدرسه

8- پیشوندها و پسوندها متصل به کلمه نوشته می شود:

صحیح	همنشین	همکار	بیکار	باغبان	گلزار
غلط	هم نشین	هم کار	بی کار	باغ بان	گل زار

9- "می" جدا از فعل نوشته می شود

صحیح	می گوید	می خواند	می رود	می آید
غلط	میگوید	میخواند	میرود	میاید

10- "ها" علامت جمع پیوسته به کلمه نوشته می شود.

صحیح	گلها	کتابها	لباسها	. . .
غلط	گل ها	کتاب ها	لباس ها	. . .

11- الف مقصوره برخی کلمات مقصور عربی از فارسی همچنان که "الف" تلفظ می شود، نوشته هم می شود.

صحیح	اعلا	تقوا	مبتلا	شورا	مقوا	معلا
غلط	اعلی	تقوی	مبتلی	شوری	مقوی	معلی

12- "همزه" و "ی":

صحیح	بوییدن	چایی	نایین	پایین	. . .
غلط	بوئیدن	چائی	نائین	پائین	. . .

13- تنوین مختص کلمات عربی است در کلمات فارسی کاربرد ندارد:

صحیح	بناچار	زبانی	گاهی	تلفنی	. . .
غلط	ناچاراً	زباناً	گاهاً	تلفناً	. . .

14- در استفاده از کلمات عربی نیز بهتر است به جای استفاده از تنوین از معادل مرکب فارسی آن استفاده شود.

صحیح	بی درنگ	به تحقیق	به تدریج	به عمد	به تلویح	به خصوص
غلط	فوراً	تحقیقاً	تدریجاً	عمداً	تلویحاً	خصوصاً