شاخص های اصلی یک خبرنگار موفق

در دنیای کنونی با وجود تکنولوژی های ارتباطی پیشرفته و متعدد در امر دستیابی سریع به اطلاعات و منابع مختلف، کسب اطلاعات موثق و قابل اطمینان در مورد وضعیت سیاسى، اجتماعى، اقتصادی، امنیتى و... بشر بسیار دشوار و در عین حال بسیار ضرورى و حیاتى است. خبرنگاران از عناصر اساسی این مهم به شمار می روند. یک خبرنگار باید به واقعیت یک رویداد دست یابد و همواره گام به گام حوادث در حوزه کاری خود حرکت کند تا تحلیل های خود را به صورت کامل و رسا ارائه دهد. یک خبرنگار موفق همیشه در انعکاس رخدادها بی طرفانه عمل می کند؛ چون ذات خبرنگاری مبتنی بر بی طرفی است و اینجاست که خبرنگار با رعایت این نکته مهم خود را به قوانین ملزم دانسته و در این مسیر به اهداف خود نائل می شود. علاوه بر این یک خبرنگار باید همواره در کسب اعتماد و اعتمادسازی بین خبرنگار، منابع خبری و مردم خود تلاش کند. در جهان حاضر که جوامع در حال تحول و نوزایی هستند قدرت درک، تجزیه و تحلیل و پیش بینی حوادث از دیگر مسائل اساسی این حرفه به شمار می رود.

امروزه حرفه خبرنگاری یکی از مشاغل ناامن و پر دردسر شناخته می شود. حرفه ای که هر کدام از افرادی از طریق آن امرار معاش می کنند برای فردای خود، و امنیت شغلی شان نگران بوده و از هیچگونه حاشیه امنیتی برخوردار نیستند.

از آن جا که حرفه روزنامه نگاری یک شغل زنده و پویاست و قلمداران این رسانه با عشق و فداکاری و از جان گذشتگی، شانه های خود را به بار سنگین مسؤولیت روشنگری مردم سپرده اند و دفاع از حریم آزادی را در جان و قلب خود همواره روشن نگه می دارند، بالندگی مطبوعات و کار روزنامه نگاری و خبرنگاری در میهن اسلامی، بی وقفه ادامه داشته و استمرار خواهد یافت.

در نگاه حرفه ای، خبرنگار فردی است که به نمایندگی از مردم، برای اطلاع رسانی سالم و بیان حقایق، عملکرد و رفتار تمام افراد جامعه، مخصوصا مسئولان و صاحب منصبان را زیر ذره بین قرار داده و به نقد و موشکافی آن می پردازد. تا با شناخت نقاط ضعف و قوت به پیشبرد اهداف ملی و مردمی منتهی شود.

کارشناسان معتقدند عملکرد برخی نهادها و افراد علاوه بر مغایرت با قانون اساسی، بر خلاف آموزه های دینی، روایات، شعارهای انقلاب اسلامی است. زیرا در تمام آموزه های مورد قبول ما به آزادی بیان توجه ویژه ای شده به این معنا که هرکس بخواهد در این مسیر انسداد ایجاد کند، به یقین از مسیر آموزه های دینی، انقلاب و قانون اساسی خارج شده است.

در روزنامه نگاری حرفه ای غرب صحبت از بی طرفی و صحت اخبار می شود اما در روزنامه نگاری اسلامی بالاتر از آن یعنی اصل تقوا مطرح است و الگوی اسلامی روزنامه نگاری الگوهای غربی را به چالش می طلبد. مطبوعات اسلامی بدون روزنامه نگار اسلامی تحقق نخواهند یافت. همچنانکه حکومت اسلامی بدون حاکم اسلامی میسر نیستند. در روزنامه نگاری اسلامی مفهوم پیام به رسالت نزدیک است و اخلاق را نمی توان از روزنامه نگاری اسلامی جدا کرد.

هر روز میلیاردها رویداد در سراسر جهان اتفاق می افتد که برای مخاطبان امکان مشاهده بی واسطه یا اطلاع از آنها به علت کثرت رویدادها، گستردگی جوامع، بعد مسافت و مشغله بسیار زیاد مردم در زندگی صنعتی و...میسر نیست؛ لذا مخاطبان فقط می توانند از طریق حلقه های واسط بین خود و وقایع که خبرنگار هستند از وقایع مطلع شوند. بنابراین خبرنگار حلقه واسط مردم و رسانه اند و مردم فقط می توانند از طریق خبرنگاران از وقایع دور و نزدیک مطلع شوند و آنها همچنین چشم و گوش و نماینده مردم و رکن چهارم دموکراسی هستند و حضور مسئولانه، صادقانه و به موقع آنان در منطقه رویداد و گزارش هر آنچه که اتفاق افتاده است، نه انچه خود دوست داشتند اتفاق بیفتد، می تواند مردم را بی نیاز از حضور بر سر حادثه و محل وقوع رویدادها کند و به آنان در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها یاری رساند.

خبرنگاران از یک طرف وظیفه کشف حقایق، انعکاس سریع و صحیح واقعیات و هشدار در مورد رویدادهایی را بر عهده دارند که به منافع ملی و اعتقادات و فرهنگ مردم و ارزش های انسانی آسیب می رسانند و از طرف دیگر با درک موقعیت رسانه اختیارات و مسؤلیت ها و وضع رقیبان باید به بقای رسانه بیاندیشد.

خبرنگاران موتور و قلب تحریریه های رادیو و تلویزیون و مطبوعات هستند و نقش اساسی در حیات سایر قسمت های رسانه و کارکرد صحیح بقیه اجزا دارند.

بنابراین اگر خبرنگار به کار خود و اصول حرفه ای تسلط داشته باشد رسانه های رقیب و ماهیت و ظرفیت و توانمندی های رسانه ای را که در آن کار می کند بشناسد و همچنین نیاز مخاطبان، سن، جنس، سطح تحصیلات، محل زندگی و سایر ویژگی های آنها را بداند بدون شک از کنار سوژه ه ای ناب، درجه اول و مورد نیاز مردم و رسانه نمی گزرد و فرصت را به رقیبان نمی دهد.

هر چه قدر خبرنگار حرفه ای تر باشد و قدرت شکار سریع سوژه های مورد نیاز مخاطبان را داشته باشد و همچنین بتواند آنها را در بسته بندی های جذاب و متناسب با ماهیت رسانه ها و ویژگی های مخاطبان ارایه دهد به همان اندازه به سردبیر کمک کرده و دست او را در بستن خبرهای رادیو و تلویزیونی و انتشار اخبار مطبوعاتی باز گذاشته شده است اما اگر نتواند تولید سریع، متنوع و مورد نیاز رسانه و مخاطبان را داشته باشد قدرت مانور سردبیر را محدود کرده است و عملاً تکرار خبرهای مشخصی را در بخشهای مختلف خبری موجب شده است.

راه حل این است که علاوه بر بهینه سازی ساختار موجود، هم بسیاری از خبرنگاران فعلی و خبرنگارانی را که بعدا جذب خواهند شد آموزش داد.

یکی از وظایف دست اندرکاران مطبوعات، برنامه ریزی دقیق و کارآمد به منظور توسعه بسترهای کار خبرنگاری و مطبوعات و اعتلای شغل روزنامه نگاری است، البته این حقیقت را نیز نباید از یاد برد که تحقق آرمان های متعالی همواره با سرعت انجام نمی شود و کاری به گستردگی مطبوعات اولاً وابسته به روند حرکت سایر مؤلفه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است و ثانیاً نیازمند تلاش، دانش اندوزی، اخلاق محوری، بردباری و خستگی ناپذیری اصحاب مطبوعات است.

برای غلبه بر آسیب ها و چالش های توسعه صنعت مطبوعات و اعتلای حرفه خبرنگاری، نیازمند پیش زمینه هایی از جمله پایبندی همگان به حاکمیت قانون و پاسداری از ضوابط و مقررات ناظر بر آن می باشد.

از جمله دیگر نیازهای توسعه و اعتلای مطبوعات و روزنامه نگاری تقویت آموزش های تخصصی روزنامه نگاری، اعمال شرایط و ضوابط قانونی مشخص برای ورود به این حرفه، کمک به پیشبرد امور تشکل های صنفی حرفه ای و مدنی روزنامه نگاری به عنوان حلقه واسط بین جامعه مطبوعات، مردم و حکومت، جلب اعتماد مردم از طریق اطلاع رسانی دقیق، صحیح و سریع، پرهیز از غوغاسالاری و تکیه بر میثاق اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری از مؤلفه های مهمی است، که می تواند رسانه های کشور را در خدمت توسعه همه جانبه و پیشرفت و سربلندی جامعه اسلامی قرار دهد.

امکان سخن گفتن با میلیون ها نفر است و مخاطره همان چیزهایی است که روزنامه نگاران با آن روبرو هستند. برای نهادینه شدن اموری چون «هویت صنفی مطبوعات»، «زندانی مطبوعات»، «جرم مطبوعاتی» و «هیأت نظارت» در جامعه مطبوعاتی، آن نشان دهنده رشد مطبوعاتی در کشور می باشد واخلاق حرفه ای از ویژگی های دیگر روزنامه نگاری در کشور ماست، مطبوعات، رکن چهارم مشروطیت است.

ورود به برخی مطبوعات حتی خیلی ساده تر از ورود به مشاغل دیگر است. نتیجه آن که پس از مدتی با طیفی مواجه می شویم که در کوتاه ترین مدت ادعای روزنامه نگاری دارند. در کشورهای پیشرفته وضع فرق می کند. در آنجا هر مؤسسه مطبوعاتی از طریق وزارت کار اقدام می کند. افراد با مراجعه به نمایندگان این وزارت که حتی ممکن است در محلات هم شعبه داشته باشد، تقاضای کار می کنند. روزنامه ها نیز موظفند با بررسی تقاضاهای رسیده به وزارت کار، نسبت به استخدام نیروی انسانی مورد نیاز خود اقدام کنند در غیر این صورت، مورد پیگرد قانونی قرار می گیرند. طبق قوانین فرانسه، کسی که کارت هویت حرفه ای نداشته باشد، بیش از سه ماه نمی تواند در یک روزنامه کار کند. ما نیزامیدواریم با این شیوه شاهد بهبود فعالیت روزنامه نگاری در کشورمان باشیم.

کمتر شغلی را می توان یافت در این عالم که به دشواری شغل خبرنگاری باشد. ساعت کار باز و نیاز به آپدیت بودن دائمی از مهمترین شاخصه های این شغل است.

بسیاری از اساتید علوم ارتباطات معتقدند یک خبرنگار حرفه یی که بخواهد در کارش پیشرفت کند، نیاز دارد با علوم روز در زمینه ارتباطات و ژورنالیسم آشنا باشد و موفق شدن در این زمینه مستلزم تسلط داشتن به حداقل یکی از زبان های غیرمادری است.

در خاتمه این سازمان‌ها ازجمله سازمان بین‌المللی روزنامه‌نگاران (IOJ)؛ فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران (IFJ)؛ اتحادیه کاتولیک بین‌المللی مطبوعات (UCIP)؛ فدراسیون روزنامه‌نگاران امریکای لاتین (FELAP)؛ فدراسیون کارگران مطبوعات آمریکای لاتین (FELATRAP)؛ فدراسیون روزنامه‌نگاران عرب (FAJ)؛ اتحادیه روزنامه‌نگاران آفریقا (UAJ) و کنفدراسیون روزنامه‌نگاران آسیا(CAJ) در تهیة اصول بین‌المللی اخلاق حرفه‌ای در روزنامه‌نگاری‌ نقش دارند، اشاره می کنم.

موسی کاظم زاده، خبرگزاری آریا، تاریخ نشر 27-12-86