دربرگیری یا فراگیری Impact
هر رویداد وقتی بعد در برگیری دارد که روی تعداد زیادی از افراد جامعه تاثیری در زمان حال و آینده داشته باشد.
مثال اول:
واکسینه شدن جوانان کشور در برابر بیماری هپاتیت ب
واکسینه شدن جوانان استان در برابر بیماری هپاتیت ب
واکسینه شدن دانش آموزان شهر اصفهان در برابر بیماری هپاتیت ب
واکسینه شدن دانش آموزان یک مدرسه در برابر بیماری هپاتیت ب
بدون شک دربرگیری گزینه اول بیش از گزینه های دیگر است. بنابراین فراگیری یک رویداد بهترین علامت یک رویداد برای تبدیل شدن به خبر است. مهم نیست که یک رویداد از نظر فراگیری مثبت یا منفی باشد، میزان فراگیری آن ملاک است.
مثال دوم:
زلزله یکی از روستاهای اطراف بم را لرزاند.
زلزله در چندین روستای اطراف بم باعث کشته و زخمی شدن تعداد کثیری از اهالی روستا شد.
زلزله بم تلفات زیادی به همراه داشت.
بدیهی است آمار تعداد کشته شدگان زلزله در استان کرمان بسیار بالا است.
شهرت Prominence
اشخاص حقیقی یا حقوقی معروف، مکان ها و شهرهای معروف، شخصیت های مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی یا سازمان ها و ادارات خصوصی و دولتی که به خاطر کارها یا خدمتشان در گذشته میان مردم شناخته شده باشند و هر چیزی که از عنصر شهرت برخوردار باشد، می تواند به یک خبر تبدیل شود.
مثال: رئیس جمهور، برج میلاد، تخت جمشید، خسرو شکیبایی و . . .
برخورد، اختلاف، تضاد Conflict
این گونه رویدادها حاوی برخورد (اختلاف یا تضاد) میان افراد، گروه ها، ملت ها و حیوانات با یکدیگر یا با طبیعت است. برخورد ممکن است به صورت جسمانی (طبیعی) یا فکری (ایدئولوژی و عقیدتی) باشد.
اخبار سرقت، جنایت، سیل، جنگ، اعتصاب، سوء استفاده های مالی و جدال های سیاسی از جمله رویدادهایی هستند که عامل برخورد، اختلاف و یا تضاد در آنها وجود دارد.
مثال: اوباما ترور شد
طالبان مسئولیت حمله به مرکز مشاوره مهاجرت آمریکا را بر عهده گرفت
استثنا و شگفتی Oddity
رویداد غیرعادی، استثنایی، عجیب و یا نادر است. در بعضی موارد، این رویداد ها برخلاف پیش بینی یا انتظار اتفاق می افتد. اختراعات و اکتشافات را می توان به عنوان نمونه هایی از این بعد خبری نام برد . معمولا این خبر با «ترین» ها می آید.
مثال: پیرترین فرد جهان، بلندترین آسمانخراش دنیا و . . .
بزرگی، فراوانی در تعداد و مقدار Magnitude
این بعد خبری فقط مربوط به اعداد و آمار است. ارقام ممکن است، تعداد نفرات یا میزان خسارت های جانی و مالی باشد. هر چه تعداد و یا مقدار زیادتر باشد، اهمیت این بعد خبری بیشتر است. وقتی عدد و رقم در هر رویدادی بالا باشد؛ به معنای آن است که باتوجه به دربرگیری موضوع اولین ارزش خبری است که خبرنگار باید به آن توجه داشته باشد.
مثال: حضور صد هزار تماشاگر در وزرشگاه آزادی
اختلاس هزار میلیارد تومانی مدیرعامل یک شرکت بازرگانی
ده هزار موبایل تا دو هفته دیگر واگذار می شود
مجاورت Proximity
اساسا مخاطبان رسانه ها ترجیح می دهند ابتدا از خبرهای مربوط به محله، شهر، کشور و کشورهای همجوار خود اطلاعات کسب کنند. همانطور که واقعه ای برای یک نفر خبر است، ممکن است برای فرد دیگر خبر نباشد و یا رویدادی که برای یک شهر خبر است، ممکن است برای شهر دیگر ارزش خبری یکسان نداشته باشد. مجاورت برای مخاطب می تواند به دو صورت ارزش خبری داشته باشد؛ جغرافیایی و معنوی.
مجاورت جغرافیایی: در این حالت، مخاطب در درجه اول مایل است در مورد رویدادهای محل یا شهری که در آن زندگی می کند، آگاهی به دست آورد. هر چه فاصله رویداد تا شهری که مخاطب در آن زندگی می کند، دورتر باشد، ارزش خبری این بعد کمتر است.
مجاورت معنوی: تحقیقاتی که در زمینه ارزش های خبری انجام شده، نشان می دهد که بعد مجاورت معنوی در بسیاری از موارد اگر برای مخاطب ارزش خبری بیشتری نسبت به مجاورت جغرافیایی نداشته باشد، ارزش خبری کمتری هم ندارد.
اخباری وجود دارد که به لحاظ جغرافیایی با مخاطب فاصله زیادی دارد اما به واسطه اهمیت اتفاقات آن منطقه، تاثیرات و میزان دربرگیری آن از ارزش خبری بالایی برخوردار است.
مثال: وقتی با اخبار مربوط به آمریکا یا فلسطین و لبنان مواجه می شویم؛ برای ایران معنادار و حائز اهمیت است بنابراین در مطبوعات منتشر می شوند.
تازگی Timeliness
زمان یا تازگی رویداد به مطلب خبری ارزش ویژه ای می دهد. حرفه ای های دنیای ژورنالیسم می گویند هر چه زمان وقوع رویداد در واقع فاصله زمانی وقوع آن تا انتشار رویدادی که قابلیت خبر بودن را دارد، کوتاهتر باشد؛ تازه تر و جذاب تر خواهد بود. اگر خبر به موقع منتشر نشود، مخاطب به منابع دیگر خبری مراجعه و نیاز خبری خود را از آنان تأمین خواهد کرد. در واقع تازگی خبر مبنای رقابت خبرگزاری ها، روزنامه ها و همه رسانه ها با یکدیگر است.
در تازه ترین کتابی که استادان دانشگاه علامه طباطبایی منتشر کرده اند، تعاریف گوناگون زیر با در نظر گرفتن ابعاد مختلفی از خبر ارایه شده است:
خبر گزارشی از واقعیت است، ولی هر واقعیتی را نمی توان خبر نامید.
خبر پیامی است که احتمال صدق و کذب در آن وجود دارد.
خبر الزاماً گزارش رویدادهای جاری (تازه ها) نیست، ممکن است واقعه یی که سالها قبل رخ داده، با نمایان شدن اطلاعات تازه ارزش خبری پیدا کند. (اخبار مربوط به اکتشافات باستان شناسی، عملیات جاسوسی و. . . )
خبر، رویدادی است که قرار است اتفاق بیفتد، اما هنوز رخ نداده است. (خبر مربوط به مسافرتها، ملاقاتها، کنفرانسها و. . . )
خبرهایی نظیر اینکه «فردا برف خواهد بارید»، «کنکور سراسری هفته آینده برگزار می شود» و یا «سمینار مطبوعات بهار آینده تشکیل می شود» از جمله خبرهایی هستند که مشمول تعاریف فوق قرار می شوند.
از دیدگاه دکتر یونس شکرخواه یکی از اساتید حوزه ارتباطات, خبر (News ) با اتفاق یا رویداد (Event) فرق دارد. رویداد مربوط به جهان " واقعی" و خبر مربوط به جهان " رسانه ای" است. به عنوان مثال؛ وقوع توفان یا سیل یک رویداد است اما اگر همین رویداد در روزنامه ای چاپ یا در خبرگزاری، سایتهای اینترنتی منتشر یا از صدا و سیما پخش شود؛ آن مسئله دیگر یک رویداد نیست بلکه یک خبر محسوب می شود.
خبر، نقل واقعی و عینی حوادث جاری مهم است که در روزنامه چاپ می شود و مورد توجه خوانندگان قرار می گیرد. خبر، گزارش مناسب خلاصه و دقیق یک رویداد است، نه خود رویداد. خبر، نقل ساده، خالص وقایع جاری است. خبر، اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افکار عمومی است.
به این ترتیب همانگونه که ملاحظه می شود دستیابی به یک تعریف مشترک و جامع و به عبارت دیگر ارائه یک تئوری جامع و مانع برای خبر، بسیار دشوار می نماید. اما اگر خبر را گزارشی بیطرفانه، دقیق و در عین حال صحیح و عینی از یک رویداد مفروض بدانیم، وجود برخی از شاخصها و معیارها به انتخاب آن «رویداد» - از میان هزاران رویداد دیگر - به عنوان «خبر»کمک می کند این عناصر موجود در رویداد را که به گزینش رویداد و تبدیل شدن آن به خبر می انجامند، ارزشهای خبری (Values News) می نامیم.
برای حرفه خبرنگاری اصولی یکسان و بینالمللی تعریف نشده است. این که چه طور باید کار کرد، یا اجازه میدهند چه طور کار کنیم از کشوری به کشور دیگر و حتی در میان مجموعه های خبری فرق میکند. با این حال، اصولی کلی وجود دارد که روزنامهنگارهای سراسر جهان اغلب با آن موافق هستند.
در سال 1987 از سوی سازمان یونسکو، اعلامیه ای درباره نقش رسانه های جمعی در تقویت صلح جهانی و تفاهم بین المللی به تصویب رسید که در آن بر تربیت اخلاقی و اجتماعی خبرنگاران، آزادی مبادله اخبار و اطلاعات به عنوان یک حق اساسی، کوشش خبرنگاران برای دریافت اخبار و اطلاعات صحیح برای ارائه به عموم مردم، تحقیق و اندیشیدن در صحت خبر، تحریف یا مخدوش نکردن عمدی خبر، پنهان نکردن خبر از دید مردم، ایمان کامل به خیر، مصلحت و حسن نیت به جامعه، جرم دانستن تخطئه و افترا به اشخاص، جرم دانستن سرقت ادبی و انتساب اخبار به عقاید و مولفات دیگران و احترام گذاشتن به شهرت، شان و حیثیت افراد در آن تأکید شده بود.
الف) پرداختن به مسائل مبنایی و اعتقادی نسل جوان و نوجوان:
بر این پایه آرمان گرایی دینی و معنوی یکی از اسلوب های منطق حرکتی نشریات دانش آموزی است که برای به کار بردن چنین شیوه ای در نشریات شرایط زیر ضروری به نظر می رسد: بهره گیری از لطافت روحی دانش آموزان، استفاده از صاحب نظران دینی.
ب) توجه اساسی به مشکلات صنفی و آموزشی:
پر واضح است که هنگامی که یک نشریه به انعکاس جدی مشکلات دانش آموزان در محیط آموزشی می پردازد، زمینه جذابیت کاری خود را بالا برده و بر تعدد خوانندگان خود می افزاید.
ج) به کار بستن ادبیاتی مناسب:
به کارگیری ادبیات و نثر مناسب و متناسب با خوانندگان نشریه تاثیر فوق العاده ای برای رقبت دانش آموزان به خوانندگان مطالب مندرج دارد. چرا که اساساً شرط تاثیرگذاری یک پیام، همسانی زبان آن با زبان گیرنده پیام است.
د) استفاده از سوژه های جذاب:
مروری بر نشریات دانش آموزی، انتباه به این واقعیت دارد که به دلیل عدم وجود یک الگوی مناسب، دست اندرکاران نشریات را به آن واداشته است که از جراید رسمی و روزنه الگو پذیرند که این مسئله خود زمینه های خلاقیت و ابتکار را در نشریات دانش آموزی از بین خواهد برد.
صفحه آرایی Layout چیست؟ صفحه آرایی شاخه ای از ارتباطات تصویری است که موضوع آن ایجاد روابط مناسب، زیبا شناسانه و هدفدار در صفحه است ما بین عناصر نوشتاری تصویری و فضاهای خالی در چهارچوبی معین و از پیش طراحی شده. واژه فرانسوی Misenpage و لغت انگلیسی Layout هم به همین معنی است، به زبان ساده تر چیدن عناصر مختلف موجود در یک صفحه، عکس، طرح، مطلب، تیتر، سو تیتر، جاهای خالی و... به صورت چشم نواز و با یک هدف خاص و پیش بینی شده. فکرهای قبلی و مشخص و مهم تر از آن ثبات در آنها در موفقیت صفحه آرایی و نگه داشتن مخاطبین تاثیر ویژه ای دارد. اگر قرار به تغییر مکرر در قطع نشریه، تعداد ستون ها و پهنای آنها، قلم متن و حتی محل قرار گرفتن لوگو به خاطر نداشتن برنامه ای از پیش تعیین شده باشد مخاطبین زیادی آن را همراهی نخواهند کرد. برنامه ریزی برای انجام صفحه آرایی باید با توجه به هدف نشریه، زمینه انتشار و مخاطبان آن صورت گیرد. مسلماً صفحه آرایی یک نشریه علمی و تخصصی با هدف اصلی آموزش با نشریه دیگری با موضوع طنز که هدف عمده آن سرگرمی است، تفاوت خواهد داشت. این تفاوت در همه موارد است، از شکل لوگو و نوع و اندازه قلم گرفته تا تعداد و نرم افزار ستون ها. حرفه ای ترها بعد از تصمیم گیری در مورد همه این ها یک طرح کلی رسم می کنند به اسم ماکت صفحه یا پایه کار یا گرید، درست مثل یک نقشه ساختمانی و به این ترتیب است که کل نشریه سر و شکل مشخصی پیدا می کند و آن را از بقیه جدا می کند. در صفحه آرایی کامپیوتری گرید، روی صفحه مانیتور تعریف می شود که مطالب در آن چیده می شوند.
قطع نشریه: قطع ثابت نشریه باعث شکل گیری هویتی ثابت در ذهن مخاطب می شود، تغییر این قطع هیچ گاه به معنای تنوع و جلوگیری از یکنواختی نخواهد بود. انتخاب این قطع هم باید با محتوای مطالب هماهنگی داشته باشد مثلاً به نشریه ای صرفاً خبری قطع A3 که به اندازه روزنامه های سراسری نزدیک تر است، مناسب تر است، و یا قطع A4 برای نشریه ای تخصصی مناسب تر است، اما قطعاً هیچ قانون خاصی وجود ندارد. قطع یک مجله دانش آموزی خیلی وقت ها تابع نوعی کاغذ است که در اختیارش می گذارند یا دستگاهی که مجله را تکثیر می کند که این یکی از توان سردبیر خارج است.
حاشیه سفید لبه ها: بعد از مشخص کردن قطع و اندازه صفحات، باید حاشیه سفید لبه ها را مشخص کرد تا مقیاسی برای چیدن مطالب وجود داشته باشد و بشود بر مبنای آن تعداد ستون ها و اندازه آنها، فاصله بین ستون ها، فاصله سطرها و.... را مشخص کرد. فضای سفید، نشانه تنفس و حیات متن است، هر صفحه به تناسب حجم مطالب نیاز به فضای سفید خاصی دارد که استفاده از آن در کنار سیاهی متن ایجاد کنتراست(تضاد) کرده و حروف را برجسته تر نشان می دهد. حاشیه سفید طرف عطف یک صفحه به دلیل قرار گرفتن فضای سفید دو صفحه روبرو در کنار هم باید از قسمت های دیگر کمتر در نظر گرفته شود.
ستون بندی: ستون بندی مناسب مانع خستگی چشم می شود. تک ستونی بودن صفحه آرایی جدا از خسته کردن مخاطب و رها کردن آن، به علت تمرکز ذهن روی دنبال کردن خطوط طولانی و گم نکردن سطر بعد باعث انحراف ذهن از درک مفهوم خواهد شد. مهم ترین عامل در تعیین طول و تعداد ستون ها، راحتی و سهولت مطالعه متن است که با توجه به قلم متن و طول مطلب انتخاب می شود. بهتر است طول ستون کمتر از 7 کلمه به جز صفحات ویژه مثل صفحه خبر که طول ستون ها تا 5 کلمه هم مجاز است و بیش از 14 کلمه و 9 سانتیمتر نباشد. اندازه و تعداد ستون ها در صفحات گوناگون شماره های مختلف یک نشریه باید ثابت بماند و حداکثر از چند نوع ستون مناسب استفاده شود. برای نشریات دانش آموزی که غالباً در قطع A4 منتشر می شوند، عموماً 3 نوع ستون می تواند به کار برد:
ستون پهن: طول ستون های پهن را می توان بین 7-8 سانتیمتر در نظر گرفت و در اندازه A4 از دو ستون پهن با فاصله 1-7/0 سانتیمتر می توان استفاده کرد.
ستون متوسط، طول این نوع ستون را می توان بین 5-6 سانتیمتر در نظر گرفت و در اندازه A4 از سه ستون متوسط با فاصله 4-6 میلی متر می توان استفاده کرد.
ستون های نازک: طول ستونهای نازک 3/5-4 سانتیمتر است که در اندازه A4 از چهار ستون نازک با فاصله 4-5 میلی متر می توان استفاده کرد.
هر نوع از این ستون بندی ها تاثیر بصری ویژه ای دارند، به طور مثال یک صفحه چهار ستونی از نظر بصری شلوغ تر و متنوع تر از یک صفحه دو ستونی است که آرام تر و سنگین تر به نظر می رسد وبرای القای حسن شلوغی وآشفتگی استفاده از این نوع ستون هنری مناسب تر است. حجم مطلب هم از عوامل دیگر تعیین کننده نوع ستون بندی است مثلاً استفاده از دو ستون برای اخبار کوتاه به دلیل نزدیک هم قرار گرفتن تیترهای مطالب که به صورت لکه های سیاه به نظر می رسند، ترکیب ناموزونی است، اما برای مقالات طولانی، مصاحبه ها و گزارش ها مناسب به نظر می رسد.
فاصله بین ستون ها: استفاده از فضای سفید به جای خط برای جلوگیری از تداخل ستون ها به دلیل ایجاد تضاد بین سیاه و سفید آرامشی را برای خواندن مطلبی طولانی در بر خواهد داشت. اما فاصله این ستون ها نباید تا اندازه به نظر رسیدن لکه سفید زیاد شود.
فاصله سطرها: بهترین راه برای به دست آوردن فاصله سطرها که بستگی زیادی به انتخاب قلم متن دارد، امتحان کردن و گرفتن نسخه های چاپ(پرینت) مختلف است. فاصله زیاد سطور باعث ایجاد حس از هم گسیختگی در متن می شود.
قلم متن: قلم متن از عناصری است که ثابت ماندن آن در صفحات مختلف ضروری است و تغییر مکرر قلم بدون منطق مشخص، باعث ترکیبی ناموزون و القاء آشفتگی خواهد شد. تغییر قلم بهتر است نهایتاً به دو یا سه صورت محدود و آن هم برای صفحات خاصی مثل شعر انجام شود. حروف چاپی(قلم ها) به طورکلی دارای چند مشخصه است که با تغییر آنها در برنامه های صفحه آرایی مختلف می توان به قلم دلخواه رسید. ذیلاً مشخصه های مهم انواع قلم بیان گردیده است:
نوع قلم Font: در برنامه های مختلف انواع مختلفی از قلم با نام های خاص وجود دارد مانند: لوتوس، زر، نازنین، و... در برنامه ورد یا زرنگار انتخاب نوع قلم به سبک و سیاق و حس کلی حاکم بر نشریه منوط است.
سیاق قلم Style: قلم ها از نظر قطر و ضخامت به انواع سیاه و نازک تقسیم می شوند. در قلم سیاه حروف توپر و برجسته تر از قلم نازک همان نوع است. حروف نازک و سیاه هم ارتفاع و تقریباً یک مساحت را اشغال می کنند، اما در اطراف حروف سیاه فضای آزاد کمتر و وزن حروف افزایش زیادی دارد. این حروف به دلیل سنگین تر بودن از نظر بصری و خسته کردن چشم، فقط در قسمت های خاصی مانند مقدمه، تیتر، میان تیتر، سو تیتر، سئوالات مصاحبه ها و... استفاده می شود.
اندازه قلم Point: اندازه حروف با واحدی به نام پوینت Point که کوچکترین واحد اندازه گیری چاپی است سنجیده می شود.
انتخاب پوینت قلم باید مطالعه متن را تسهیل کند و به ترکیب موزونی درصفحه برسد. اما معمولاً پوینت مناسب برای نشریات دانش آموزی بین 8 تا 18 است. نکته دیگر در مورد انتخاب قلم آن است که اگر چه نوع قلم متن نشریه باید حتی الامکان ثابت باشد، اما اندازه قلم را در مواردی خاص می توان تغییر داد، به طور مثال در مورد جدول های معرفی برنامه ها و فعالیت ها که حجم بیشتری می گیرند.
در مصاحبه، مصاحبهکننده به صورت مستقیم از عقاید، افکار و... مصاحبه شونده اطلاع پیدا میکند. در حقیقت مصاحبه یکی از شیوههای کسب اطلاعات جدید از مسایل و موضوعات روز می باشد. مصاحبه بر مبنای پرسش و پاسخ میان مصاحبهکننده و مصاحبه شونده شکل میگیرد و هدف آن کشف حقیقت از طریق کسب اطلاعات تازه یا تکمیلی درباره موضوع موردنظر از مصاحبه شونده و آگاهی از عقاید یا شناخت شخصیت و ویژگی های اوست. بنابراین تسلط مصاحبه گر، به موضوع، میزان شناخت او درباره موضوع موردنظر، توانایی او در طرح سئوال های مهم و جذاب در موفقیت یک مصاحبه نقش اساسی دارند. مصاحبه دست روزنامه نگار را برای به دست آوردن اخبار و اطلاعات، باز میگذرد، یعنی وقتی ما با یک شخص، قصد مصاحبه داریم میتوانیم اساسیترین پرسش ها را نیز مطرح کرده و پاسخ آن را دریافت کنیم، اما اگر قرار باشد در مورد همان موضوع، گزارش تهیه کنیم، این گزارش صحت واطمینان چندانی ندارد، چرا که بخشی از ترکیب گزارش، برداشت های شخصی خبرنگار است و این همان اعتباری است که مصاحبه دارد و این مساله نیز ارتباط مستقیــم با صداقت، رازداری و اشراف به حرفه روزنامه نگاری او داردکه سازنده مصاحبه ای زنده و مستند است.
انواع مصاحبه:
مصاحبه شفاهی: نوعی مصاحبه است که میان دو نفر یا یک نفر با یک گروه انجام میشود و پرسش و پاسخ، رو در رو مطرح می گردد که می توان این نوع مصاحبه را در کنفرانس ها و یا جلسات مطبوعاتی ملاحظه کرد.
مصاحبه کتبی: گفتگویی که به صورت مکتوب و یا به صورت پرسشنامه از سوی گفتگوکننده و گفت و شنود شونده انجام می شود.
مصاحبه گسترده: در صورتی انجام میشود که هدف از مصاحبه به دست آوردن نظر و عقیده مصاحبه شونده در مسایل و موضوعات گوناگون است و در طی گفتگو دلایل مطرح شده از سوی مصاحبه شونده برای اثبات پاسخ های خود مطرح می شود.
مصاحبه هدایت شده: مصاحبهای است که هدف معینی دارد و پرسش و پاسخها فقط حول محور موضوع مصاحبه است و فراتر نمی رود.
مصاحبه آزاد: نوعی گفتگوست که مصاحبه شونده در پاسخ آزاد است و حتی در مواردی پرسش ها را نیزخود او طرح میکند. این نوع مصاحبه معمولاً با حضور یک کارشناس در یک جمع انجام می شود و پاسخها گسترده و پرسش های بعدی نیز از میان پاسخ ها استخراج می شود.
مصاحبه بسته و باز: در مصاحبه بسته، پاسخ ها از سوی مصاحبه شونده فقط در حد«بلی» و«خیر» می باشد که از سوی مصاحبهکننده کنترل شده است، اما در نوع دوم یعنی مصاحبه باز، پرسش ها کلی است و مصاحبه شونده پاسخ ها را با توضیح و تشریح بیان می کند.
مصاحبه خبری: در این مصاحبه، هدف از گفت و شنود، به دست آوردن اطلاعات و خبرها از طرف مصاحبه شونده است. مثلاً گفتگو با حاضرین در یک سانحه آتش سوزی یا زلزله.
مصاحبه فوری: مصاحبهای است که درباره یک موضوع روز انجام می شود.
مصاحبه تفسیری: هدف، به دست آوردن نظرات و اعتقادات یک نفر درباره خودش یا اشخاص دیگر یا موضوعات مشخصی می باشد.
مراحل انجام مصاحبه:
الف) پیش از مصاحبه: مصاحبهکننده پیش از انجام مصاحبه بایستی اطلاعات مختصری درباره موضوع مصاحبه و مصاحبه شونده کسب کند تا در هنگام مصاحبه بتواند از این اطلاعات استفاده کند. مصاحبه کننده قبل از انجام مصاحبه بایستی وقت آن را با مصاحبه شونده هماهنگ نماید. سئوالاتی را از پیش طراحی کند و کلیه لوازم و امکانات مورد استفاده را مثل دوربین، ضبط، خودکار، کاغذ، باطری و... آماده نماید. سئوالات باید طوری طراحی شده باشد که موضوع و محتوای سؤال برای مصاحبه شونده روشن باشد، چرا که روشن و منظم بودن پرسش ها در ترکیب یک مصاحبه بسیار موثر است.
ب) هنگام مصاحبه: حضور به موقع درهنگام مصاحبه یکی ازاصول اولیه انجام یک گفتگوی مطبوعاتی می باشد و خبرنگار با این عمل خود به مصاحبه شونده احترام میگذارد. هنگامی که وارد محل کار مصاحبهشونده یا منزل او میشوید باید با چشمانی باز تمام گوشه و کنار و حتی نحوه رفتار و طرز بیان پاسخ ها را در نظر داشته باشید. مصاحبهگر علاوه بر ضبط گفتگو بایستی خلاصهای از پاسخها را نیز یادداشت نماید تا در صورت لزوم با نگاهی به همان یادداشتها بتواند سؤال جدیدی مطرح نماید.
ج) پس از مصاحبه: یکی از مهمترین مراحل یک مصاحبه، تنظیم آن است. تنظیم یک مصاحبه هنگامی انجام میگیرد که گفتگو به پایان رسیده و خبرنگار در یک محیط آرام به ثبت آنچه دیده و شنیده می پردازد. اصولاً تنظیم مصاحبه نباید چندین روز بعد از انجام گفتگو باشد، چرا که احتمال دارد برخی صحنه ها از ذهن خبرنگار دور شود لذا حداکثر یک یا دور روز بعد از انجام گفتگو باید آن را تنظیم نمود. در تنظیم مصاحبه باید موارد زیر را در نظر داشت:
1- مقدمه ای ادبی از محل زندگی مصاحبه شونده و یا موضوع مصاحبه ذکر شود. به این ترتیب خواننده نیز درگیر حوادث گفتگو می شود. به این متن دقت کنید: کوه های پوشیده ازبرف کردستان هنوز هم صدای نفس های مردی را می شنوند که روزگاری به قصد مبارزه با دشمن از شانه های آنها بالا می رفت. شهید محمود کاوه که بسیاری او را سردار کردستان میدانند در هزاران کیلومتر دورتر از سرزمین کوهستانی و پوشیده از برف کردستان و در شهر مقدس مشهد به دنیا آمد و اولین تصاویر زندگی اش با گنبد طلایی حرم هشتمین امام شیعیان گره خورد و... .
2- سئوالات مصاحبه طوری تنظیم شود که ترتیب زمانی موضوع به هم نخورد.
3- جمله بندی کلیه سئوالات مصاحبه می تواند عوض شود، چرا که مصاحبه کننده خود می داند که هدف از طرح سئوالات چه بوده و لذا می تواند حتی محتوای سؤال را نیز تغییر دهد.
4- در پایان تنظیم مصاحبه باید سعی شود با توجه به متن مصاحبه یک تیتر مناسب برای آن انتخاب شود.
دانش آموزان هم می توانند به راحتی بر روی یک موضوع خاص تحقیق کنند و هر چه در ذهن خود دارند را با طراح و شیوه ی خاص پژوهشی که به طور خلاصه بیان می شود، مطرح کنند. بطورکلی تحقیق به سه روش انجام می شود. انواع تحقیق: توصیفی، تحلیلی، تجربی.
1- روش توصیفی: در این روش بر روی تعدادی انسان یا هر شی دیگری بررسی کلی یا جزئی انجام می شود، مثلاً گندمهای این مزرعه پوسیده اند. که معمولاً ازطریق پرسش نامه یا نظر پرسی می توان به این روش تحقیق کرد، مثلاً می توانیم از افرادی که آن مزرعه را دیده اند از طریق پرسش نامه ای که خودمان قبلاً تهیه کرده ایم، نظرشان را بپرسیم.
2- روش تحلیلی: اصولاً رابطه بین دو مسئله را با روش تحلیلی بررسی می کنیم و عنوان این روش هم با کلمه«رابطه»، «ارتباط» و از این قبیل کلمات شروع می شود. مثلاً بررسی، ارتباط بذر با گندم های فلان مزرعه. در این روش فقط ارتباط بین دو موضوعی که قبلاً وجود داشته را بررسی می کنیم. خودمان آزمایشی انجام نمی دهیم چون قبلاً آزموده شده است.
3- روش تجربی: اصولاً اثر یک مسئله را روی یک مسئله دیگر می سنجد و با کلمه«اثر»، «تاثیر» همراه است. مثلاً اثر بذر بر گندم های مزرعه. حال آزمایش کننده خودمان هستیم باید این اثر توسط خود ما بررسی شود.
مراحل تحقیق: تحقیق یا پژوهش حتماً باید در غالب دستورالعمل خاص خود مطرح شود. یعنی ما باید با ابزار بیان آنچه در ذهن مان می پرورانیم، آشنا باشیم. مراحل تحقیق به طور خلاصه برای شما توضیح داده می شود.
1- عنوان: این مهم ترین قسمت تحقیق است. ابتدا باید بدانیم روی چه موضوعی می خواهیم تحقیق کنیم و بعد به درستی آن را بیان کنیم، یعنی برای بیان عنوان باید ابتدا تشخیص دهیم که تحقیق ما با کدام یک از سه روش(توصیفی، تحلیلی، تجربی) بررسی خواهد شد. پس برای بیان عنوان از کلمات مختص آن تحقیق، مثلاًً از «ارتباط» در پژوهش تحلیلی یا «اثر» در پژوهش تجربی استفاده می کنیم.
2- مقدمه: هر مطلبی را که در این رابطه به عنوان مقدمه بیان می کنیم، نباید به دور از مطلب اصلی باشد.
3- بیان مسئله: حدود100کلمه، یک صفحه یا دو صفحه باشد. دراینجا برای هرادعایی باید منبع داشته باشیم، می توانیم داخل پرانتزی نام آن کتاب یا نویسنده را ذکر کنیم. باید با نوشتن بیان مسئله خواننده کاملاً توجیه شود که مشکل چه بوده که ما این تحقیق را انجام داده ایم و قصد داریم چه بکنیم.
4- اهمیت و ضرورت پژوهش: باید به اهمیت موضوع مورد نظر اشاره کنیم و نشان دهیم که این تحقیق ضرورت داشته و می بایست انجام می شد.
5- عناوین پژوهشهای انجام شده پیرامون مسئله مورد نظر در داخل و خارج از کشور: در رابطه با آنچه می نویسیم، قبلاً مطالعه می کنیم و منابعی را که در خصوص موضوع تحقیق ما موجود است می یابیم. حال در این قسمت باید به عناوین پژوهش ها یا تحقیق هایی که مشابه تحقیق ما بوده و ما قبلاً مطالعه کردیم، اشاره کنیم. یکی از روش های بسیار آسان برای این قسمت استفاده از مقاله های اینترنتی است.
6- اهداف پژوهش: به دو بخش هدف کلی و هدف های جزئی تقسیم می شود. هدف کلی تقریباً به شکل عنوان بیان می شود و هدف جزئی عنوان را بر حسب جنس یا سن یا مقطع طبقه بندی می کند. مثلاً برای عنوان: تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی دبستان شاهد تهران، هدف کلی تعیین تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی دبستان شاهد تهران، و هدف جزئی تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی روی کلاس اولی ها، هدف جزئی دیگر تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی روی کلاس دومی ها و... بوده است.
7- سئوال ها یا فرضیه پژوهش: می توانیم در قالب سئوال(فرضیه) خواننده را متوجه اهدافمان بکنیم. بنابراین سئوالات باید با اهداف ارتباط داشته باشند و حتی تعداد سئوال ها با تعداد اهداف برابر باشند و در تحقیقات توصیفی و تجربی معمولاً در قالب سوال ولی در تحقیقات تحلیلی معمولا می توانیم در قالب فرضیه مطرح کنیم. باید فرضیه هایی را که قصد داریم بیازماییم جمع بندی و مشخص نماییم. در مورد مثال بالا که یک تحقیق تجربی یا نیمه تجربی است. هم به صورت سوال و هم فرضیه می توان مطرح کرد. سوال: آیا ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی تاثیر دارد؟ فرضیه: ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی تاثیر دارد.
8- ابزارهای اندازه گیری: وسایلی که ما با آن متغیرهایمان را می سنجیم و داده هایمان را جمع آوری می کنیم. پس ابتدا باید متغیرها را شناخت چون در تمامی ابزارها متغیرها گنجانده می شوند. متغیرها به دو دسته تقسیم می شوند: متغیر مستقل، که با دست کاری آن اثرش را بر روی متغیر وابسته اندازه گیری می کنیم. متغیر وابسته، کمیتی که تغییر پذیری آن در اثر متغیر مستقل است. در مثال بالا متغیر مستقل ورزش صبحگاهی است چون خود مستقلانه بنا است، اثر بگذارد. متغیر وابسته پیشرفت تحصیلی است، چون بناست که تحت تاثیر ورزش قرار بگیرد. حال به بررسی ابزارها می پردازیم. برای تحقیقات از نوع توصیفی معمولاً این ابزارها شامل: مصاحبه، پرسشنامه، مشاهده و از این قبیل می باشد. در تحقیقات تجربی معمولاً ابزار آزمایشگاهی مانند: متر، فشارسنج، امتحان و از این قبیل می باشد.
9- داده های مورد نیاز: می توانیم متغیرها را در این قسمت تعریف کنیم و با هر توضیح دیگری بیان کنیم، مثلاً میزان فشار خون انسان اگر به تحقیق ما مربوط باشد باید بیان شود.
10- جامعه و نمونه آماری و روش های نمونه گیری: معمولاً حجم نمونه(تعداد افراد یا مواردی که روی آنها آزمایش یا تحقیق انجام می شود) برای تحقیقاتی که به روش تجربی(آزمایشی) انجام می شود، حداقل 15 نفر و برای روش های توصیفی معمولاً 100 نفر، البته می توان گفت بطور کلی درشرایطی که همگنی درجامعه ما بیشتر باشد، می توانیم نمونه کوچک تری را انتحاب کنیم. از طرفی در روش تجربی گاهی آزمودنی ما فقط یک مورد است. حال برای انتخاب آزمودنی ها از میان کل می توان به روش های مختلفی عمل کرد، یکی از روش های نسبتاً دقیق انتخاب تصادفی است، به این صورت که ما از میان مثلاً یک کلاس می توانیم به طور تصادفی مضارب 5 دفتر کلاسی را انتخاب کنیم و دانش آموزان را بر حسب شماره هایی که در دفتر کلاس دارند جدا کنیم و بر روی آنها آزمایش انجام دهیم و یا تحقیق کنیم. گاهی در میان یک جامعه بزرگ تر مثل یک شهر به طور خوشه ای انتخاب می کنیم مثلاً در هر منطقه ای از مناطق شهرداری آن شهر تعدادی دبیر را انتخاب می کنیم. اگر جامعــه ما یک مدرسه باشد از روش سرشماری هم می توانیم استفاده کنیم.
11- روش پژوهش: ذکر روش پژوهش(توصیفی، تحلیلی، تجربی)، مورد استفاده همراه با دلایلی منطقی برای استفاده از این روش در تحقیق ها جزو ضروریات است.
12- نحوه و چگونگی اجرای پژوهش: همه ی مراحل طی شده، و کارهای انجام شده را قدم به قدم به صورتی که زیاد طولانی و خسته کننده نباشد، می نویسیم.
13- روش های تجزیه و تحلیل آماری: روش های آماری متناسب با سئوال ها و فرضیه های پژوهش و سطوح اندازه گیری متغیرها دقیقاً توضیح داده می شود. در این قسمت باید قید کنیم که از چه روشی استفاده کردیم(روش آماری).
14- مراحل اجرای پژوهش: می توانیم یک زمان بندی از برنامه اجرایی پژوهش را در این قسمت بنویسیم.
15- نتیجه تحقیق: اگر نتیجه گیری ما تا این زمان به انجام رسیده باشد نتیجه حاصل از روش آماری را قید می کنیم.
الف) موضوع: ابتدا باید موضوع داستان روشن شود. موضوع میتواند با توجه به محیط اطراف و خاطرات پیدا شود. موضوع بر خلاف«پیام» درپی رد یا اثبات عقیده یا نظری نیست.
ب) پیام: پس از انتخاب موضوع باید نظر نویسنده درباره آن روشن شود. نظر نویسنده درباره موضوع داستان را پیام میگویند که تمام اجزا و عناصر داستان باید در خدمت این پیام باشد.
ج) طرح: طرح، کلیت و چارچوب اصلی داستان است که باید قبل از نوشتن داستان آماده شود. در طرح باید نقطه شروع، بدنه و پایان قصه کاملاً روشن و واضح باشد. همچنین در طرح باید هر عمل و حادثهای، علتی کاملاً روشن و منطقی داشته باشد و در آن شخصیت اصلی، حادثه اصلی، زمان و مکان داستان مشخص شود.
د) اسم داستان: اسم داستان باید جذاب و خوشآهنگ باشد اما طرح داستان را فاش نسازد.
هـ) پرداخت داستان:
پرداخت شخصیت در داستان: شخصیتپردازی باید شامل پرداخت به خصوصیات ظاهری و اخلاقی باشد که از طریق مستقیم(مثلاً توسط یکی از شخصیتها و یا نویسنده) و یا غیرمستقیم(جدال و گفتگو) انجام شود.
پرداخت زمان در داستان: زمان درداستان فقط لحظاتی ذکر میشود که حوادث خاصی در آن زمان اتفاق افتاده باشد.
تعریف داستان: تعریف داستان به دو شیوه اول شخص و سوم شخص است.
ارایه پیام در مقاله، در نظر گرفتن سلیقه و خواست خواننده، انتخاب درست نشریه با توجه به موضوع و سرانجام اینکه در کجا و برای چه کسانی مینویسیم از مواردی است که یک مقالهنویس مبتدی باید بیشتر مورد توجه قرار دهد. نکته اساسی در مقالهنویسی این است که مقاله خواه دارای سوژه واقعی و خواه دارای سوژه تخیلی، بایستی حاوی پیام که همان عقیده شخص نویسنده درباره موضوع است باشد. کارشناسان روزنامهنگاری هشت مرحله را برای نوشتن یک مقاله ترسیم کرده اند که این مراحل به ترتیب عبارتند:
1- موضوع یابی: مقاله بدون موضوع و سوژه معنا و مفهومی ندارد یک مقالهنویس حرفهای با استفاده از خاطرات و تجربههای شخصی خود و دیگران، بهرهگیری از نشریات، اخبار رادیو و تلویزیون و حتی آگهیهای تبلیغاتی، میتواند به موضوع های بکر و جذابی دست یابد. برای مثال گفتگو با یک راننده تاکسی که خاطرهای کوتاه روایت میکند یا حتی برخی آگهی های تبلیغاتی می تواند موضوع جالبی را برای خبرنگار ترسیم نماید.
2- انواع موضوع: اصولاً هر مقالهنویس گرد سوژههایی میچرخد که با نثر و روحیات وی سازگار باشد. هر چند سوژهها را براساس سرویسهای یک نشریه میتوان به سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... تقسیم کرد اما برای تازهکاران تقسیمات دیگری شامل سه تقسیم زیر راه گشا خواهد بود.
الف) موضوعهای عینی و کلی: این موضوعها شامل تمام سوژههای سیاسی، اقتصادی، هنری و فرهنگی است که اکثر افراد جامعه با آنها ارتباط دارند مثل ترافیک.
ب) موضوع ذهنی و مبهم: شامل موضوع هایی هستند که مادی و ملموس نیستند و هر کس برداشت خاصی از آنها دارد مثل شهامت، حسادت و... .
ج) طراحی یک شخصیت: برخی اوقات موضوع یک مقاله حول محور شخصیت یک فرد مثلاً یک ورزشکار دور می زند.
3- ارزیابی موضوع مقاله: قبل از نوشتن یک مقاله باید سوژه آن را به درستی ارزیابی کرد و نحوه تاثیرگذاری، جالب بودن و میزان علاقه مخاطبان را مورد توجه قرار داد. اگر تصور میکنید مقاله شما با اقبال عمومی خوانندگان مواجه نخواهد شد آن را ننویسید. در حقیقت اگر فکر میکنید حرفی برای گفتن و پیامی برای رساندن ندارید هیچگاه دست به قلم نبرید. اصولاً تهیه مقاله، زمانی مشکل میشود که مطلب زیادی برای گفتن وجود نداشته باشد.
4- تهیه طرح کلی مقاله: شباهت های بسیار زیادی بین داستان نویسی و مقاله نویسی وجود دارد. به همین دلیل قبل از هر چیز بهتر است به شیوه داستان نویسی اشاره مختصری داشته باشم.
در مقاله نویسی همانند داستان نویسی شما باید یک طرح کلی و خلاصه شده از مقاله را آماده نمایید که درآن شروع مقاله، متن مقالـــه و انتهای آن مشخص باشد. در طرح کلـــی مقاله انتخاب نکات مهم و نیز تهیه فهرستی از آنچه می خواهید بنویسید یکی از اصول است.
5- نام مقاله: هر چند احتمال دارد نام مقاله بارها تغییر کند اما انتخاب نام مقاله در ابتدا و قبل از نوشتن، شما را در نگارش مقاله یاری میدهد. نام مقاله بایستی در برگیرنده پیام آن مقاله باشد اما طوری که استنتاج و نظر نویسنده را درباره موضوع، فاش نکند.
6- جمعآوری اطلاعات: ذکر آمار و اطلاعات مستند به مقاله شما غنای بیشتری خواهد بخشید. مخصوصاً اگر قصد نوشتن یک مقاله تحقیقی یاعلمی را داشته باشید. اصولاً یکی از رموز موفقیت یک روزنامه نگار داشتن آرشیوی شخصی از تمام موضوعات مورد علاقه است آمارها، بریده جراید، کتاب های علمی، بروشورهای تبلیغاتی و... همه و همه میتوانند روزی عصای دست یک مقالهنویس حرفهای گردند. برای مثال اگر میخواهید مقالهای درباره وضعیت مطبوعات در ایران بنویسید میباید حداقل تعداد نشریات و شمارگان چاپی آنها را بطور مستند بدانید.
7- شروع مقاله: شروع مقاله مثل«لید در خبر» میتواند ساده، مستقیم و خبری، باشد و میتواند به صورت نقل قول، امثال و حکم، شعر و یا وصفی باشد. مقاله نویسان حرفهای به آغاز یا مقدمه مقاله اهمیت میدهند چرا که مقدمه یک مقاله در حقیقت ویترین آن است. ویترینی که ضمن جلب نظر و توجه خواننده به مطالعه مقاله، دارای نکات جدید و تازهای باشد. در نوشتن یک مقدمه خوب تکنیک های زیر به کمک مقاله نویس خواهد آمد هر چند ذهن گسترده انسان، خلاقیت روزنامهنگاری و ذوق و قریحه نویسنده میتواند تعداد بیشماری از این روش ها را به وجود آورد.
الف) ساده، مستقیم و خبری: در این نوع مقدمه موضوع یا خبر برای خواننده مطرح میشود و سپس در یک جریان منطقی- تشریحی با نتیجهگیری مقاله به انتهاء میرسد. مثال:«از یازده سپتامبر به این سو، حضور نظامی آمریکا در آسیای میانه، پررنگ تر شده است و این کشور به ویژه در ازبکستان و قرقیزستان بر تعداد پایگاه های نظامی خود افزوده است. در چنین شرایطی، آقای محمد خاتمی سفر خود به این منطقه را با هدف تقویت حُسن همجواری آغاز کرد...».
ب) نقل قول و اقتباس از افکار و عقاید دیگران: در این نوع مقدمه، نویسنده با یک جمله یا چند نوشته از افکار مشاهیر علمی، ادبی، مذهبی و... مقاله را آغاز میکند این نقل قول باید در ارتباط با موضوع مقاله باشد و در تقویت اظهارنظر نویسنده مؤثر افتد و جذابیت لازم را ایجاد کند. مثال:«زمانی که میشل پلاتینی برای تماشای دیدار دوستانه دو هفته پیش آلمان- آرژانتین پا به استادیوم اشتوتگارت گذاشت به محاصره روزنامهنگاران آلمانی درآمد و با یک پرسش زیرکانه روبرو شد: نظرتان راجع به میشائیل بالاک چیست؟ واکنش پلاتینی خیلی ساده بود: چیز زیادی درباره او نمیدانم. اما ناگهان مرد فرانسوی بارقه ای از شخصیت تاثیرگذار خود را به رخ کشید وبا یک اشاره بی نظیر نشان داد که چقدر بالاک را خوب میشناسد: البته بالاک همان آلمانی بزرگی است که دوبار دروازه لیورپول را باز کرد».
ج) امثال و حکم: شروع مقاله میتواند با ذکر مثل، حکایت و روایت باشد. هر مثل و حکایتی که در ابتدای مقاله نوشته می شود باید با موضوع و متن مقاله هماهنگ باشد. مثال: میگویند ترس برادر مرگ است، ولی کسی نگفته پدر و مادرش کیست. پدر ترس جهل است. تا انسان نسبت به کسی یا چیزی بی اطلاع نباشد از آن نمیترسد.
د) شعر: آوردن مصرع، بیت یا ابیاتی از شاعران گذشته و حال در ابتدای مقاله میتواند به جذابیت مقاله نیز کمک کند. البته علاوه بر ابتدای مقاله در متن مقاله میتوان برای قدرت بخشیدن به استدلال و نظر ارایه شده، شعر، ضرب المثل، حکایت و روایت آورد.
هـ) وصفی: مقاله نویسی که قلم او دارای قدرت تصویرپردازی و تشریح است معمولاً از چنین روشی برای شروع مقاله استفاده میکند. این روش برای توصیف یک واقعه یا صحنه و عینیت بخشیدن به موضوع و قراردادن خواننده در صحنه، مورد استفاده قرار می گیرد. مثال:«مصیبتی که هم اکنون عراق درآن به سر می برد، مصیبت آوارگی کردهای عراق در شمال و شرق مرزهای عراق با ترکیه و ایران نیست، بلکه مصیبتی است برای خود رژیم عراق در بغداد».
مثال:«ژان ماری لوپن از فراز بالکن منزلش در محله اعیان نشین سنکلود منظره دل انگیزی از پاریس را پیش چشمان خود دارد که برج ایفل، مون پارانای و کلیسای جامع شهر را فرا رویش قرار می دهد».
8- متن مقاله: نویسنده بایستی قبل از نگارش متن مقاله فهرستی از آنچه میخواهد بنویسد(شامل اطلاعات درباره موضوع، سابقه موضوع، استدلال خود درباره موضوع که با کمک منابع مکتوب و غیرمکتوب مثل نظرات دیگران آن را محکم کند، پیام و نتیجه) تهیه کند. البته باید یادآور شد ترتیب قرارگرفتن این فهرست مطالب بستگی تام به نگارش و موضوع مقاله دارد. ممکن است سابقه موضوع پس از ذکر هدف بیاید یا در انتهای مقاله، حتی نتیجهگیری را میتوان پس از شروع مقاله نوشت و سپس برای استحکام بخشیدن آن به استدلال پرداخت.
در تعریف مقاله مطبوعاتی گفتهاند:«نگارش و توسعه عقیده و نظر با استفاده از موضوع خبری و بهرهگیری از روش های صحیح نویسندگی، با رعایت نظمی منطقی و ایجاز، مقاله مطبوعاتی است».
از ویژگی های مقاله های مطبوعاتی، نخست اخباری بودن و سپس ایجاز وکوتاهی آنهاست. مقالههای مطبوعاتی باید برای عموم مردم جذاب باشد. پیدایش مقاله نویسی در مطبوعات به زمان ظهور رادیو و تلویزیون و توسعه اطلاع رسانی توسط این رسانهها برمیگردد. در این زمان روزنامه ها مجبور بودند در مقابل این رسانههای فراگیر-که در کمترین زمان به نقل اخبار میپرداختند- به سمت کارکردهای دیگر خود یعنی نقد و نظر درباره اخبار بروند.
انواع مقاله های مطبوعاتی: هر چند میتوان مقاله های مطبوعاتی را براساس موضوع و سوژه مثل:«سیاسی»، «اقتصادی»، «فرهنگی» و ... تقسیم بندی کرد، اما هدف از تقسیم بندی به شکل زیر آشنایی شما با تفاوت تکنیکی موجود در هر یک از انواع مقاله ها می باشد. اصولاً مقاله های مطبوعاتی به سه دسته کلی: مقاله های ساده خبری، تخیلی، داستانی و وصفی، مقاله های علمی، تحقیقی تقسیم میشوند که هرکدام شامل زیرمجموعه های دیگری می باشند.
مقاله های ساده خبری:
1- سرمقاله Editorial: مقالهای که در نشریات معمولاً جای ثابتی دارد و محتوای آن درباره یک موضوع یا رویداد خبری یا غیرخبری است. سرمقاله، نظر و دیدگاه گردانندگان نشریه درباره موضوعی خاص است و برای نشریه دارای بار حقوقی بوده و ایجاد مسؤولیت میکند. نخستین سرمقاله باید دلایل انتشار، هدف از انتشار، مخاطبین نشریه و مثل آن را توضیح دهد.
2- یادداشتOpinion: از فراگیرترین مقاله های کوتاه مطبوعاتی هستند که معمولاً جای ثابتی ندارند مگر به طور مستمر نوشته شوند. نشر این گونه مقالهها متنوع است و از نظر حجم، معمولاً در حد یک ستون روزنامه است. این گونه مقالهها با عناوین مختلف دیدگاه، نظر، نگاه، یادداشت روز و... به چاپ می رسد و صرفاً نظر نویسنده را بیان میکند. دو کلمه حرف حساب گلآقا در روزنامه اطلاعات یک نمونه از یادادشت است.
3- تفسیر و اظهارنظرCommentory: گزارش اخبار و وقایع، همراه با ارایه عقیده و نظر نویسنده، تفسیر نامیده میشود. نویسنده در تفسیر، به عنصر«چرا» در خبر پاسخ میدهد. حال ممکن است این رویداد خبری اتفاق افتاده باشد یا در آینده رخ دهد. هر چند در عرف مطبوعات تفسیر فقط رویدادهای سیاسی را در برمیگیرد اما در واقع قلمرو تفسیر تمام رویدادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را در برمیگیرد. اصولاً مفسر هیچگاه حکم قطعی صادر نمیکند.
4- تحلیل و تشریعInterpretxtion: مقالهای است که نویسنده در آن میکوشد تا علل و چگونگی وقوع اخبار و رویدادها را بدون اینکه نظر شخصی خود را مداخله دهد، شرح و بیان کند و به عناصر خبری«چرا» و«چگونه» توامان پاسخ دهد تحلیل گر باید اطلاعات خبری را طوری مثل حلقه زنجیر به هم پیوند دهد که خواننده در لابلای تحلیل او با هیچ گسستگی و ابهامی برخورد نکند.
5- نقد مطبوعاتی: نقد مطبوعاتی، ارزیابی و قضاوت درباره یک رویداد خبری، هنری، ادبی، سیاسی و فرهنگی است که به منظور بررسی نکات مثبت و منفی آن رویداد صورت میگیرد. نقد مطبوعاتی پیچیدگیها، دشواریها و روشهای علمی نقد ادبی را ندارد چرا که مخاطبان آن عموم جامعه هستند. تفاوت نقد مطبوعاتی با نقد ادبی در موجز، توصیفی و اخباری بودن آن است. انواع نقد مطبوعاتی عبارت است از:
الف) نقد فیلم: که در واقع ارزیابی فیلم است و منتقد کسی است که با تکیه بر هوش، تجربه، احساس و دانش میکوشد محاسن و معایب یک اثر هنری(فیلم) را ارزیابی کند. دو نوع روش برای نقد فیلم وجود دارد، در روش برون نگر منتقد، فیلم را به عنوان یک پدیده جامعهشناسی مورد توجه قرار دهد. اما در روش درون نگر، منتقد به ارزیابی، قضاوت و تفسیر جنبههای هنری فیلم میپردازد.
ب) نقد نمایشی: نقد نمایشی یا به صورت نقد عوامل باطنی و تفکر نمایش است و یا به صورت نقد عوامل ظاهری مثل بازیگر، صحنه و... بیان میشود.
ج) نقد شعر: شعر گویای یک تفکر است که نباید ترکیب، صور خیال، ریتم واژهسازی و ... از چشم منتقد دور بماند.
د) نقد کتاب: در نقد کتاب، علاوه بر پیام و تفکرات اجتماعی پدیدآورنده آن، عوامل خاص اثر نیز مورد توجه قرار میگیرد.
مقالههای وصفی، تخیلی و داستانی:
این مقالهها از ذهن نویسنده مایه میگیرند اما خیالپردازی در آن جایی ندارد بلکه این تخیل مُجاز است که بارز میباشد. تخیلی که خواننده میتواند آن را حل کند. ویژگیهای اینگونه مقالهها عبارتند از:
تصویرسازی: تصویرسازی در این مقالهها در بالا ترین حد خود ارایه میشود.
قریحه نویسندگی و داستاننویسی: نویسنده این گونه مقالهها به سوژههای خبری از زاویه داستان مینگرد و فاعلان رویداد را چون نقشهای داستان ترسیم میکند.
تخیل مُجاز: خیالپردازی تا جایی مجاز است که خواننده بتواند با آن ارتباط برقرار کند تخیل بزرگ و غیرقابل درک در این مقالات جایی ندارد. تخیلی مُجاز آن است که اتفاق نیفتاده باشد اما امکان بروز آن وجود داشته باشد.
طرح داستانگونه: هر چند این مقالهها اغلب ابعاد و ویژگیهای فنی داستان را دارند اما ارتباط مستقیم آنها با خبر و نیز ایجاز باعث تفکیک آنها از داستان کوتاه میشود.
مقالههای وصفی و داستانی اغلب به منظور جذب مخاطب بیشتر، جذب مخاطبان کودک و نوجوان، مبارزه با سانسور، پوشاندن ضعف استدلال با تصویرسازی(سانسور یا ضعف مقالهنویسی) به کار میروند.
مقاله های تحقیقی و علمی:
مقاله های علمی، تحقیقی، آماری و آموزشی مقاله هایی هستند که بر پایه تحقیق و آمار پیرامون مسایل علمی و تخصصی نوشته میشوند و بیشتر در نشریات تخصصی چاپ میگردند. این مقاله ها دارای زبانی علمی و تخصصی هستند که درک آنها برای مردم عادی سخت می باشد.
گزارش نویسی، مهمترین عرصه مطبوعاتی است و ورود به این عرصه تنها ازعهده خبرنگارانی برمی آیدکه توانایی ها، ویژگیها و صلاحیت خود را طی سال ها فعالیت مطبوعاتی نشان دادهاند، چون برای نوشتن گزارش ابتدا باید به ممتازترین قابلیتهای روزنامهنگاری دست یافت. در حقیقت گزارشگر یک روزنامه نگار تمام عیار است. گزارشگر علاوه بر انتقال اطلاعات به مخاطبان خود بایستی بتواند آنان را نسبت به واقعیت های زندگی اجتماعی آگاه کند به طوری که امکان مشارکت فعال و آگاهانه مردم در تعیین سرنوشت شان فراهم شود.
تعریف گزارش: برخی کارشناسان گزارش را شکل بسط یافته خبر به منظور نمایش جزییات و مسایل دور از دسترسی یک خبر می دانند. تعاریف دیگر گزارش عبارت است از:«هنر بیان غیرمستقیم واقعیتها»، «بیان توصیفی، تشریحی و تصویری یک رویداد یا واقعه یا موضوع اجتماعی» و «تلفیق خبر همراه با بازسازی هنرمندانه صحنهها، موضوعات، حوادث و واقعیت های مهم زندگی اجتماعی». نکتهای که همین جا باید یادآور شویم این است که هر یک از این تعاریف فقط به بخشی از زوایای گزارش نگاه کردهاند به طوری که میتوان گفت هرکدام از تعاریف فوق بیشتر به توصیف یک نوع گزارش پرداختهاند و هیچ یک نتوانستهاند تعریف جامع و مانعی از گزارش ارایه دهند.
کارکرد گزارش: طرح نیازهای اساسی مردم به شکل مشکلات و تنگناهای اقتصادی و معیشتی و حتی معضلات اجتماعی که جامعه با آن درگیر است نیز تنها در قالب گزارش های خبری جذاب ممکن است. حتی می توان گفت عمده ترین کانال ارتباطی مردم، رسانهها و مسؤولان، گزارش های مختلف خبری است. به این ترتیب مردم دیدگاه ها و نظرات خود را در خصوص مسایل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به گوش مسؤولان میرسانند و مسؤولان نیز از برآیند افکار عمومی در خصوص مسالهای خاص آگاه می شوند.
مراحل تهیه گزارش:
حتماً می دانید که شباهت زیادی بین فعالیت مطبوعاتی وداستان نویسی وجود دارد. اصولاً میتوان گفت برای خلق هر اثر هنری میتوان از شیوه داستان نویسی سود جست. یعنی ابتدا موضوع اثر هنری مشخص شود، سپس پیام بعد از آن طرح کلی و اسم اثر معین گردد و نهایتاً خلق اثرهنری آخرین مرحله است. برای مثال کار یک نقاش برای به وجود آوردن یک تابلو، ابتدا با انتخاب موضوع آن و سپس پیامی که میتواند به مخاطب خود از طریق تابلو بدهد آغاز میشود. بعد از آن چارچوب کلی و فضای نقاشی را در ذهن خود مرور میکند و سرانجام آن را بر روی بوم میآورد. با این مقدمه حتماً متوجه شدهاید که اولین گام برای تهیه هر نوع گزارش انتخاب موضوع آن است. حال با هم مراحل تهیه یک گزارش را مرور میکنیم:
1- انتخاب موضوع: قبل از هر چیز شما به عنوان روزنامهنگار باید بدانید درباره چه چیزی میخواهید گزارش تهیه کنید. برای راحتی کار درنظر بگیرید همواره موضوع ما یک کلمه بدون هیچ پیام یا صفت خاصی مثل گرانی یا ناهنجاری های اجتماعی و یا موفقیت، تحصیلات، کار و هزاران هزار موضوع دیگر است. انتخاب موضوع برای تهیه گزارش مطبوعاتی از اهمیت ویژهای برخوردار است در حقیقت پس از انتخاب موضوع، سوژه گزارش مشخص خواهد شد.
2- پیام: انتخاب موضوع یا سوژه گزارش توسط شما بدون دلیل نیست و شما در مقابل این موضع دیدگاهی دارید. دیدگاه خبرنگار را در مورد سوژه گزارش، پیام آن میگویند. برای مثال اگر از نظر شما دلیل اصلی ناهنجاری های اجتماعی، دوری از مذهب و اصالت های فرهنگی باشد. این جمله و نظر شما در واقع پیام گزارش خواهد بود. در نظر داشته باشید گاهی اوقات پس از تهیه اطلاعات و پردازش آنها شاید به نتیجه ای غیر از پیش فرض اولیه خود برسید.
3- پژوهش و گردآوری اطلاعات: یک خبرنگار حرفهای به منظور دستیابی به غنای بیشتر و نیز قابل دفاع بودن گزارش خود بایستی اطلاعات و دادههای آماری دقیق را جمعآوری کند. از راههای جمعآوری اطلاعات، کتابها و بروشورهای مختلف است. سایر روش ها عبارتند از: مشاهده، مصاحبه، مطالعه، بهرهگیری از پایگاههای اطلاعرسانی اینترنت و... که هر کدام در جای خود میتوانند راه گشای یک روزنامه نگار حرفهای باشند. در نظر داشته باشید، مطالعات موردی در خصوص موضوع گزارش بایستی تا پایان گزارش در دستور کار شما قرار گیرد و همواره در پی یافته ها و اطلاعات جدید باشید.
4- پردازش اطلاعات: در این مرحله خبرنگار کلیه اطلاعات و دادههای خام تهیه شده را به کمک کارشناسان- و تکنیک های مقایسهای اطلاعات، شاخص کردن نکات برجسته، برقراری ارتباط منطقی بین آمار و اطلاعات- پردازش نماید. در اینجاست که همانند مقالهنویسی خبرنگار با نوشتن سو تیترهای مختلف به طرحریزی قالب گزارش خود میپردازد.
5- انتخاب نام: شاید بتوان گفت انتخاب نام و لید مناسب برای گزارش همانند انتخاب تیتر اول یک روزنامه پر تیراژ مهم است. چرا که با تیتر مناسب است که میتوانید مخاطب خود را جذب کنید. تیتر گزارش نباید طوری باشد که طرح کلی و پیام گزارش را فاش سازد.
6- نگارش گزارش: برای نوشتن گزارش شما بایستی با کلیه تکنیک های روزنامه نگاری از قبیل خبرنویسی، مصاحبه، مقالهنویسی و... آشنا باشید. به این ترتیب تصمیم اینکه گزارش خود را در چه قالبی بنویسید راحت تر خواهد بود.
انواع گزارش های مطبوعاتی:
تقسیم بندی گزارش ها به انواع مختلف جهت سهولت کار نویسندگی و نیز تفکیک کارکردهای مختلف گزارش صورت گرفته است. این تقسیم بندی برای انواع مطبوعات از قبیل روزنامه ها، ماهنامه ها، فصلنامه ها، مجلات و نشریات تخصصی و... کاربرد دارد و اگر شما با نحوه نگارش هر یک از انواع گزارش آشنا شوید، میتوانید در عرصه های مختلف مطبوعاتی حضوری فعال داشته باشید.
1- گزارش خبری: گزارش خبری در حقیقت شکل بسط یافته خبر است که طی آن گزارشگر میکوشد جزییات یک رویداد و حادثه خبری از قبیل کنفرانسهای مطبوعاتی، برگزاری مراسم، سخنرانیها، تظاهرات و... را به مخاطبان خود بگوید.
2- گزارش اجتماعی: این نوع گزارش که درباره جامعه و مسایل و مشکلات مردم است دارای آمار و ارقام قابل نتیجهگیری و اطلاعات حاصل از تحقیقات گزارش گر به منظور بیان و افشای حقایق تازه برای مخاطبان میباشد.
3- گزارش از محل: همان طور که از نام آن برمیآید، موضوع اصلی این گزارش معرفی محل یا منطقه خاص با ویژگی های اقلیمی یا جغرافیایی، فرهنگ و رسوم آن میباشد.
4- گزارش از شخص: همانند گزارش از محل، موضوع و مناسبت این گزارش درباره شناخت بیشترشخصی سرشناس و مورد توجه عموم است. البته گاهی اوقات برخی از افراد گمنام که دارای خصوصیت برجستهای هستند میتوانند موضوع این نوع گزارش باشند.
5- گزارش سفر: انتقال یافتهها و اطلاعات دریافتی و جذاب خبرنگار در سفرهای مختلف سیاسی، زیارتی و یا حتی توریستی به مخاطبان موضوع اصلی این نوع گزارش است که از دیرباز در ادبیات این مرز و بوم حضور داشته است.
6- خاطرهنویسی: شباهت هایی میان این نوع گزارش و گزارش از سفر وجود دارد اما در واقع خاطرهنویسی نوشتن مشاهدات و تجربیات روزمره نویسنده است. به عبارت دیگر میتوان گفت: خاطره نویسی از جهاتی شبیه گزارش و از جهاتی شبیه مقاله است. از آنجا که در خاطره نویسی نویسنده معمولاً به بیان تمایلات و عقاید شخصی خود میپردازد میتوان گفت خاطره نویسی به مقاله نزدیک است اما اغلب اوقات در خاطره نویسی نویسنده به بیان رویدادهای اطراف خود و نیز واقعیت های اجتماعی حال یا گذشته می پردازد و از این جهت می توان این نوع نگارش را جـزو سبک های گزارش قرار داد. به هر حال حتماً شما با این نوع گزارش نویسی آشنا هستید چرا که دفترچه یادداشت های اغلب نوجوانان پر از این گونه خاطره نویسی هاست که البته اغلب به نقل خاطرات فاقد ارزشهای خبری می پردازند. در حقیقت اگر شما در دفترچه یادداشت های خود به نقل رویدادهایی فراتر از حوزه خانوادگی یعنی بیان آنچه در اجتماع و محیط اطرافتان میافتد بپردازید، گامی بلند به سوی گزارش نویسی برداشتهاید نمونههای خوب و مناسب این گونه گزارش ها، دست نوشته های نویسندگان سفرنامه نویس از جمله، جلال آلاحمد است.
7- گزارش های علمی- تخصصی: دراین نوع گزارش خبرنگار به تشریح یک رویداد علمی در زمینهای خاص میپردازد تا به این وسیله فعالیتها و موفقیتهای یک محقق یا مؤسسه علمی را نشان دهد. البته گاهی اوقات این گزارشها با زبانی سادهتر برای نشریات عمومی نیز تهیه میشود، به شکلی که مخاطبان عادی هم تا حدود زیادی بتوانند موضوع گزارش را درک کنند. خبرنگاری که این گونه گزارش را تهیه میکند بایستی خود متخصص باشد طوری که بتواند مفاهیم و اصطلاحات را بفهمد و آنها را برای مخاطب قابل فهم کند. هنر گزارش گر در این قبیل موارد این است که طوری وارد بحث شود تا موضوع برای خواننده نیز قابل لمس و حتی حساس باشد.
8- گزارش مصور: همان طور که از نام این نوع گزارش برمیآید در این نوع گزارش اطلاعات و واقعیت ها از طریق تصاویر به مخاطبان انتقال داده می شود. نکته اساسی برای این گونه گزارش ها این است که خبرنگار باید بداند اصولاً تمام رویدادها قابلیت تبدیل شدن به تصویر و گزارش مصور را ندارند. برای مثال گزارش یک جلسه کارشناسی، قابلیت به تصویر کشیده شدن را ندارد اما رویدادهایی مثل زلزله، سیل، راه پیمایی، مراسم استقبال، و... این قابلیت را دارند. نکته بعدی آن است که عکاس باید دارای دید روزنامه نگاری و گزارشگری باشد طوری که بتواند همان کاری را که گزارشگر با قلم خود انجام میدهد با لنز و دوربین انجام دهد. نوشتن شرح عکس در گزارش های مصور یکی از الزامات کار روزنامه نگاری است به این ترتیب خواننده یا بیننده عکس در جریان کامل محتوا و مضمون گزارش قرار میگیرد و بعضاً- در حوادث طبیعی- عمق فاجعه را متوجه شده و با تصاویر ارتباط برقرار میکند.
در تعریف تیتر گفتهاند تیتر چکیده مهمترین مطلب جز است که بطور دقیق و روشن بیان شده باشد. به عبارت دیگر تیتر باید با حداقل کلمات، حداکثر معنی را برساند. همانطور که در خصوص لید گفتیم: «لید خواننده را به خواندن متن خبر ترغیب میکند»، باید گفت: «تیتر خبر بایستی خواننده را به خواندن لید تشویق کند». تیتر در حقیقت خلاصه عنصر جذاب خبر است که به وسیله آن خواننده جذب خبر می شود. تفاوت تیتر با لید در این است که تیتر یک جمله کوتاه و فشرده است، درحالیکه لید همان مطالب در یک یا دو جمله طولانی بیان میدارد. یکی از روزنامهنگاران حرفهای تیتر را به قلابی تشبیه کرده است که به وسیله آن خبرنگار میتواند خواننده را به دام خواندن خبرش بیندازد. یکی از هدفهای تیتر، جداکردن مطالب مختلف روزنامه و مجله از یکدیگر و ایجاد سهولت در انتخاب و خواندن مطالب است. در حقیقت خواننده با خواندن تیترهای مختلف، مطلب جالب توجه را برای خود انتخاب میکند. به عبارتی میتوان گفت تیتر در این زمان شبیه علامت های راهنمایی در خیابان و جادهها که رانندگان را هدایت میکند، عمل مینماید.
قواعد نوشتن تیتر:
تیتر باید با مطالب خبر هماهنگ و منطبق باشد.
در نوشتن تیتر باید از واژه های آشنا و رسا استفاده کرد.
تیتر باید روشن، دقیق و بدون ابهام باشد.
تیتر معمولاً باید حاوی فعل باشد.
کلمات در تیتر نباید تکرار شوند.
همانند لید، تیتر هر چه کوتاه تر باشد، بهتر است.
در انتهای تیتر نقطه گذاشته نمی شود.
شکل تیتر: تیتر باید دقیق و بدون ابهام باشد و پیام خبر را به روشنی بیان کند. معمولاً تیترهای کلی و غیرمشخص، که بدون استفاده از فعل نوشته میشوند، پیام خبر را بطور ناقص بیان میکند. برای مطالب خبری، باید از نوشتن تیترهای کلی خودداری کرد وپیام را به صورت صریح بیان کرد. برای مثال به این تیتر توجه کنید: کنگره بزرگداشت عطار نیشابوری درمشهد. این تیتر مبهم مشخص نمیکند که این کنگره برگزار شده است و یا اینکه در چه زمانی برگزار می شود. باید توجه داشت که تیتر همواره باید به صورت مستقل و بدون واسطه، معنای کامل داشته و خالی از ابهام باشد، زیرا تیتر اصل خبر است. حتی زمانی که تیتر را به صورت«نقل قول» مینویسیم، باید تیتر دارای معنای مشخص و بدون ابهام باشد. با این حساب، تیتر مبهم بالا با افزودن یک فعل، مفهوم پیدا میکند: کنگره بزرگداشت عطار نیشابوری فردا در مشهد برگزار می شود.
اجزای تیتر: در روزنامه ها و مجله ها برای پارهای از مطالب و اخبار، علاوه بر تیتر اصلی، تیترهای دیگری با حروف کوچکتر در بالا و پایین تیتر اصلی قرار می دهند که عبارتند از:
تیتر اصلی: یا تیتری که مهمترین مطلب خبر را بیان کند. در پارهای از خبرها، این تیتر، تنها تیتر خبر است و به همین دلیل با درشت ترین حروف نسبت به تیترهای فرعی نوشته میشود. مثال: ادامه جنگ به سوی تکریت.
رو تیتــر: رو تیتر، تیتری است که در بالای تیتر اصلی قرار میگیرد و با حروف کوچک تر نوشته میشود. درواقع رو تیتر، مقدمه یا مؤخره تیتر اصلی و یا به صورت مستقل است، باید به گونهای باشد که با برداشتن آن لطمهای به تیتر اصلی خبر وارد نیاید. رو تیتر: توسط رییسجمهور اعلام شد. تیتر اصلی: مبارزه با مفاسد اقتصادی شدت می یابد.
زیر تیتــر: زیر تیتر، معمولاً بعد از تیتر اصلی و با حروف کوچک تر نوشته میشود. مطلب زیر تیتر می تواند مکمل تیتر اصلی و رو تیتر و یا مستقل از آنها باشد. مثال: رو تیتر: توسط رییسجمهور اعلام شد. تیتر اصلی: مبارزه با مفاسد اقتصادی شدت می یابد. زیر تیتر: دومین دادگاه مفاسد اقتصادی آخر همین هفته برگزار می شود.
سو تیتــر: در پارهای از موارد که خبر طولانی است و حاوی مطالب متعدد میباشد، میتوان خلاصهای از مطالب مهم را بعد از تیتر اصلی با زیر تیتر به صورت جمله های مستقل بیان کرد. خلاصه تیتر را در اصطلاح روزنامه نگاری، «سو تیتر» میگویند که با ستاره یا نقطه های درشت در ابتدای جمله مشخص میشود.
به اولین عبارات خبر یا همان پاراگراف اول خبر- مخصوصاً در سبک هرم وارونه- که خواننده را هدف قرار داده و او را غافلگیر میکند«لید» می گویند. لید در واقع خلاصه مهمترین مطلب خبر است که در یک یا دو جمله خواننده را در جریان اصلی ترین بخش خبر میگذارد و او را به خواندن بقیه خبر ترغیب میکند. لید برحسب اینکه کدام یک از عناصر خبری را در خود جا داده باشد نام آن عنصر را به خود می گیرد.
مشخصات لید مناسب خبری:
لید با یک جمله ی ساده ی اخباری شروع می شود، این امر باعث ارتباط سریع خواننده با مطلب می شود.
لید باید با کلمات جذاب، خاص و تحریک کننده شروع شود.
ذکر منبع در لید یک امر ضروری است.
باید از تکرار منبع در درون لید به شیوه های مختلف خودداری کرد.
در اخباری که موبوط به گذشته است، باید به وسیله ی یک واژه زمانی حال، آن را به زمان حال ربط داد.
باید شخص یا اشخاصی که منبع خبر هستند به درستی شناسانده شوند.
لید خبری مستقیم: لید خبری مستقیم، لیدی است که مستقیماً موضوع خبر را مورد توجه قرار می دهد و معمولاً کوتاه است. سال های زیادی روزنامه نگاران بر این عقیده بودند که یک لید خبری خوب، لیدی است که به تمام عناصر خبر (که، چه، کجا، کی، چرا، چگونه)، پاسخ دهد. اما، این کار نه تنها لید را طولانی می کند، بلکه گاهی اوقات آن را پیچیده و بیشتر اوقات آن را مبهم می کند.
مشخصات یک لید خبری مستقیم خوب:
نباید همه چیز یک خبر به یک باره در لید گفته شود.
باید از میان عناصر خبری، عناصری که برای معنی دادن به مطلب خبری ضروری است، به کار برده شود، که معمولاً این عناصر شامل عنصر: «چه»، «که» و«کی» هستند.
«چه»، عنصری است که بیش از عناصر دیگر در این نوع لید استفاده می شود. چرا که هدف اولیه هر خبر این است که به بیان آنچه اتفاق افتاده است، بپردازد. در واقع«چه» واقعیت های اصلی یک خبر است که به خواننده کمک می کند تا تصمیم بگیرد که آیا می خواهد مطلب را بخواند یا نه؟
عنصر زمان یا«کی» تنها عنصری است که حتماً باید در لید وجود داشته باشد و به هیچ عنوان حذف نشود؛ چرا که به خبر ارزش تازگی می دهد.
یک لید خبری مستقیم خوب، لیدی است که با برجسته کردن نکته اصلی یک رویداد خبری، شروع می شود. برای این امر باید خواننده و علاقه ی او به رویداد خبری را حدس بزنید.
باید واقعیت های ضروری یک مطلب، به طور سریع و خلاصه در چند واژه اول بیان شود، آنهایی که بیان کننده ی نظر اصلی یک مطلب است.
برجسته کردن عناصر خبری در لید:
برجسته کردن عناصر خبری در لید به این معنی است که برحسب ضرورت یکی از عناصر خبری را در لید برجسته کنیم، در واقع لید را با آن عنصر شروع کنیم.
لید«که»: نام فرد یا نهاد عامل رویداد در آن برجسته می شود. مثال: وزیر نفت این موضوع را تکذیب کرد.
لید«چه»: موضوع رویداد در آن مطرح می شود. مثال: هوای تهران روزبه روز آلوده تر می شود.
لید«کجا»: مکان رویداد مطرح است. مثال: تهران دیگر پایتخت نخواهد بود.
لید«چه وقت»: حاوی زمان رویداد است. مثال: ساعت 9 امشب رئیس جمهور به تهران می رسد.
لید«چگونه»: توصیفی است و نحوه وقوع خبر را توصیف می کند.
انواع لیدهای ویژه:
علاوه بر موارد فوق چند نوع لید دیگر هم در خبرنویسی رایج شده که به طور مختصر به آنها اشاره خواهیم کرد:
1- لیدهای استنباطی: در این لیدها غالباً استنباط روزنامهنگار از یک رویداد، عنصر اصلی را تشکیل می دهد.
2- لید تک موضوعی: به سه صورت مستقیم، عمقی و تشریحی ارایه میشود. که با مثال به آنها اشاره میکنیم:
- لید تک موضوعی مستقیم: مثل«رهبر معظم انقلاب از دولت های اسلامی انتقاد کرد».
- لید تک موضوعی عمقی: مثل«کنگره آمریکا امروز لایحه مقابله با خشونت را که به موجب آن پلیس فدرال در کلیه نقاط دنیا مستقر و به دستگیری مجرمان میپردازد- با حداقل آرای لازم- تصویب کرد.
- لید تک موضوعی تشریحی: مثل«بنلادن فرمانده القاعده در حالی که دست راستش تکان نمیخورد و از دو ماه قبل لاغرتر به نظر میآمد در مصاحبهای با شبکه تلویزیونی الجزیره با همان صراحت لهجه همیشگی بر ادامه مبارزه با آمریکا تاکید کرد».
3- لید پرسشی: مثل«مردم اصفهان میپرسند بالاخره متروی اصفهان کی راهاندازی میشود؟»
4- لید دارای پس زمینه: مثل«ده سال قبل بود که عراق حلبچه را بمباران شیمیایی کرد و حالا پزشکان خبر از شهادت زنجیرهای مجروحان شیمیایی در ایران می دهند».
5- لید مبتنی بر نقل قول: مثل«واشنگتن بر خلاف مصالح مرم مظلوم افغانستان کماکان به حضور نظامی خود در این کشور ادامه میدهد، وزیر امور خارجه ایران در یک کنفرانس خبری ضمن اعلام این خبر گفت: ...».
6- لید متعارض: مثل«رییس جمهور آمریکا از مبارزه با تروریسم حرف می زند اما دستور حملات تروریستی به اقصی نقاط دنیا را صادی می کند».
7- لید توصیفی: این لید توصیفی از یک شخص، یک مکان و یا رویداد است. این لید وقتی تطبیق چند واژه بتواند تصویر روشنی از رویداد در ذهن خواننده ایجاد کند، مورد استفاده قرار می گیرد. مثال«نسیم بهاری کناره های دریای خزر و موج های نیلگون این دریا بهم آمیختن و بهاریه ای سوگناک برای ساکنان سواحل آن سر دادند».
8- لید مقایسه ای: این لید برای نشان دادن تفاوت ها به کار برده می شود. این لید باید دقیق و روشن باشد تا بیشترین تاثیر را داشته باشد.
9- لید تمثیلی: در این لید، برای بیان هدف اصلی، از یک ضرب المثل یا یک بیت شعر استفاده می شود.
10- لید جمع بندی: لیدی است که حاوی هر 6 عنصر خبر باشد. این نوع لیدها خطر طولانی شدن را دارند و کمتر مرسوم هستند.
11- لید تلفیقــی: در این نوع لید چند موضوع و مضمون به صورت تلفیقی و به حالتی فهرست وار و متراکم عرضه می شوند. باید در این نوع لید مواظب طولانی شدن مطلب باشیم.
12- لید غیرعادی
شیوه های نوشتن خبر در مطبوعات را سبک های خبرنویسی میگویند. به عبارت دیگر وقتی یک خبرنگار خبر خود را انتخاب کرد باید با مناسبترین شیوه آن را تنظیم نماید. موضوع اساسی در تنظیم خبر و استفاده از سبک های خبرنویسی این است که یک خبرنگار باید بداند خبر را برای خوانده شدن- و نه فقط برای چاپ شدن- مینویسد. در حقیقت شما باید طوری خبر خود را تنظیم و از مناسب ترین سبک خبرنویسی استفاده کنید که خواننده روزنامه بدون اینکه متوجه شود مجبور به خواندن خبر گردد. با این مقدمه به سراغ سبک های خبرنویسی میرویم که مرسوم ترین این سبک ها عبارتند از:
1- سبک هرم وارونه
2- سبک تاریخی
3- سبک تاریخی همراه با لید
4- سبک پایان شگفت انگیز
سبک هرم وارونه Inverted pyramid style:
شکل هرم وارونه یا سبک هرم وارونه در نوشتن مطالب خبری سبکی است که مهمترین خبر در پاراگراف اول که لید Lead نامیده می شود، می آید و بخش های دیگر خبر به ترتیب اهمیت در پاراگراف های بعدی قرار می گیرند.
در این سبک نگارش خبر، قاعده هرم حاوی جذابترین و در بسیاری از مواقع حاوی مهمترین بخش خبر است و کم ارزش ترین مطلب که حاوی بی اهمیت ترین بخش های ماجراست در نوک هرم قرار میگیرد. در واقع درسبک هرم وارونه مطالب با توجه به میزان اهمیت آنها از بالا به پایین تنظیم می شوند. داستانی در مورد چگونگی پیدایش این سبک در روزنامه نگاری وجود دارد. براساس این قصه پس از کشف تلگراف، روزنامه نگاران و به ویژه روزنامه نگاران آمریکایی هنگام بروز جنگ داخلی آمریکا به هنگام مخابره خبر از ترس قطع ارتباط تلگرافی ابتدا اصل مطلب را مخابره میکردند و سپس اگر ارتباط قطع نمیشد، سایر جزییات خبر را مخابره میکردند. برای راحتی استفاده از این سبک بهتر است شما تصور کنید همواره جنگ است و شما مجبورید ابتدا اصل خبر را بگویید.
مزایای سبک هرم وارونه عبارتند از:
الف) مزایای سبک هرم وارونه برای خوانندگان:
این سبک به شیوه طبیعی نقل قول وقایع توسط مردم نزدیک است و لذا مردم و خوانندگان با آن ارتباط بهتری پیدا میکنند.
تکلیف خواننده با خبر در همان پاراگراف های اول مشخص میشود و او میتواند اگر تمایل به دانستن خبر نداشت وقت خود را صرف خواندن بقیه مطلب نکند.
کنجکاوی خواننده را به یک شیوه ی منطقی ارضاء می کند.
ب) مزایای سبک هرم وارونه برای خبرنگار:
چون اصل مطلب در لید(پاراگراف اول و دوم) میآید کار تیتر زدن هم برای خبرنگار آسان میشود.
اگر به دلیل تراکم صفحه قرار باشد بخشی از مطلب حذف شود به راحتی میتوان بخشهای انتهایی را که از اهمیت کمتری برخوردارند حذف کرد.
وقتی لازم باشد که ترتیب مطالب در یک خبر تغییر کند، می توان بدون بازنویسی این کار را انجام داد.
معایب سبک هرم وارونه:
خبرنگار از دید و نظر خود مهمترین بخش خبر را انتخاب میکند و لذا بر روی خبر، اعمال نظر می کند.
خواننده چون لید را خوانده از خواندن مابقی مطالب منصرف می شود.
آنچه در لید آمده یک بار دیگر در متن خبر تکرار می شود.
سبک تاریخی Chronological:
در این روش تنظیم خبر بر خلاف سبک هرم وارونه مطالب با توجه به ارزش آنان نوشته نمیشوند، بلکه به همان صورتی که به لحاظ زمانی تحقق یافته اند در قالب خبر ارایه میشوند. در این سبک روزنامه نگار به داوری نمیپردازد و کاری ندارد که کدام بخش ماجرا مهمتر است تا آن را در پاراگراف اول(لید) خبر ارایه کند. از این سبک بیشتر برای تهیه گزارش ها، مقالات تحقیقی و نوشتن صورت جلسات رسمی استفاده می شود.
معایب سبک تاریخی:
خواننده باید وقت زیادی را صرف خواندن خبر نماید تا مهمترین مطلب را به دست آورید.
به دلیل طولانی بودن و عدم ترغیب خواننده به خواندن، ادامه مطلب او را خسته می کند.
صفحه آرایی این گونه خبرها مشکل است.
سبک تاریخی به همراه لید Combination style:
همانطورکه از نام این سبک برمی آید این شیوه تلفیقی از دو سبک هرم وارونه و سبک تاریخی است و برای پوشش اخبار شهری و حادثه ای مورد استفاده قرار میگیرد. برای تنظیم خبر به این روش ابتدا چکیده مهمترین مطالب با کمک سبک هرم وارونه در لید خبر نوشته میشود و سپس به کمک سبک تاریخی ماجرا به همان صورتی که اتفاق افتاده است، شرح داده می شود. سبک تاریخی به همراه لید در بسیاری از مواقع به داستان شبیه می شود. خبرنگار حرفه ای در این سبک باید از هر تکنیک هنری برگرفته از نقاشی، سینما، داستاننویسی و... برای افزودن به کشش دراماتیک بهره گیرد.
سبک پایان شگفت انگیز Surprise ending:
این سبک یکی از جذاب ترین شیوه های تنظیم خبر است. چرا که قفل ماجرا در پایان خبر باز میشود و خواننده را شگفت زده می کند. البته این سبک نمی تواند برای ارائه ی هر خبری مورد استفاده قرار گیرد. از سبک پایان شگفت انگیز بیشتر در رویدادهایی که خود دارای چاشنی شگفتی و استثناء هستند، استفاده می شود. به مثال زیر دقت کنید:
پلیس تهران، سارق فروشگاه شهروند را بازداشت نکرد. نادر که به عنوان جوان ترین سارق شهر معروف شده، هنگامی که همراه پدر و مادر خود برای خرید به فروشگاه شهروند رفته بود از فروشگاه خارج نشد. دو ساعت بعد وقتی پلیس و نگهبانان فروشگاه پس از به صدا در آمدن آژیر خطر خود را به محوطه داخلی فروشگاه رساندند نادر را که هراسان به هر طرف میدوید یافتند. پلیس تنها به یک دلیل این سارق جوان را بازداشت نکرد. او سه ساله بود و از فرط خستگی در فروشگاه به خواب رفته بود.
لازم به ذکر است که باید از ارائه رویدادهای طولانی در این قالب، اجتناب کرد.
عناصر خبری عبارتند از:
1- که؟ Who (فاعل یا مفعول رویداد)
2- چه؟ What (فعلیت رویداد)
3- کجا؟ Where (محل وقوع رویداد)
4- چرا؟Why (دلیل وقوع رویداد)
5- کی؟ When (زمان وقوع رویداد)
6- چگونه؟ How (نوع رویداد)
اشاره: شناخت عناصر خبر در تنظیم خبر اصلی ترین رکن است و خبرنگار بدون شناخت از عناصر خبر، نمی تواند جذابیت خبر را به نحو صحیح به مخاطبین ارائه دهد. این شناخت قبل از نگارش و تنظیم خبر، به خبرنگار کمک میکند از اطلاعاتی که در دست دارد به نحو مؤثری بهره بگیرد. خبرنگار با این آگاهی و شناخت مشخص می کند کدامیک از اطلاعات و آگاهی های کسب شده از اهمیت بیشتــر و کدامیک از اهمیت کمتری برخوردار است و بهترین زاویه که می توان خبر را نوشت کدام است. بنابراین ذیلاً به معرفی عناصر خبر و نقش آنها در ساختمان خبری میپردازیم:
عناصر خبر شش مورد هستند که به «Wh»ها معروفند. این عناصر عبارتند از: «که؟، کجا؟، کی؟، چه؟، چرا؟، چگونه؟». روزنامه نگار باید در مقدمه(لید) خبر به طور آشکار به چند مورد از موارد بالا اشاره کند و در همان پاراگراف اول موضوع خبر را با اطلاعاتی که از این عناصر میدهد به خواننده برساند.
که؟ Who?
عنصر«که؟» به معنای «چه کسی؟» یا «چه چیزی؟» است و به فاعل و کننده کار می پردازد. جمله خبری بصورت معلوم یا به صورت مجهول نگارش میشود و مطابق دستور زبان فارسی فاعل یا مسندالیه در جمله میتواند بی روح باشد، و یا حالت فاعلی پیدا کند. مانند این که بگوییم «مدرسه ها باز شد» که مدرسه ها فاعل جمله یا عنصر«که» در خبر است. مثال: که؟ (افراد حقیقی): وزیران محیط زیست کشورهای اروپایی در اجلاس این هفته خود تصمیم گرفتند تولید و مصرف گازهایی را که سبب آسیب دیدگی لایه ی اوزن میشود را متوقف سازند.
مثال: که؟(افراد حقوقی): مجلس مسلمانان انگلیس از سیاست های نژادپرستانه دولت این کشور علیه مسلمانان انتقاد کرد. همانگونه که اشاره شد عنصر«که» صرفاً افراد حقیقی و حقوقی را به عنوان فاعل رویدادها، شامل نمی شود بلکه عنصر «که» اشیاء و به طورکلی چیزهای بی روح را نیز در برمیگیرد.
چه؟ What?
در خبرنویسی عنصر«چه» به«ماهیت و فعلیت» رویداد مربوط شود، خواه فعلی صورت پذیرد یا انجام نپذیرد. «چه» ممکن است یک حادثه رانندگی، آتشسوزی، تصویب یا رد لایحههای قانونی، افتتاح کارخانه، سفر و هر آنچه به ماهیت یا فعلیت یک رویداد مربوط میشود، باشد. «چه» معمولاً در شروع خبر قرار گرفته و به جذابیت و کشش خبر میافزاید، اما در مورد یک رویداد خبری، خبرنویس باید تشخیص دهد از میان مطالب یا موضوعهای مختلفی که یک رویداد را به وجود میآورد، کدام یک از اهمیت بیشتری برخوردار است. از میان مطالب متعدد باید آن موردی را انتخاب کرد که دارای ارزش خبری بیشتری باشد. به عنوان مثال، اگر رویداد حاوی ارزش در برگیری است باید کوشید آن را به طرز روشنی در«لید» نشان داد. در مصاحبهها، به طورکلی، عناصر«که» و«چه» نسبت به سایر عناصر از اهمیت ویژهای برخوردار است و در این بین، اهمیت عنصر«چه» از دیگر عناصر خبر بیشتر است.
کجا؟ Where?
همانطور که در مورد ارزش مجاورت(جغرافیایی، معنوی) گفته شد، محل رویداد در ارزشدهی به خبر تأثیر دارد. در اکثر موارد، یک رویداد شهری یا کشوری نسبت به یک خبر خارجی برای خواننده ارزش خبری افزونتری دارد. برای شناخت بیشتر این عنصر، مطالعه مجدد گفتار درمورد «مجاورت» توصیه میشود. در هر حال محل وقوع یک رویداد را میتوان به صورت های مختلف نوشت: مثال:کامپالا(اوگاندا)، خبرگزاری فرانسه: دبیران دبیرستانهای کامپالا و حومه، به خاطر افزایش دستمزدها، بهبود وضع زندگی، تقلیل ساعات کار و استفاده از کلاسهای تخصصی، از امروز دست به اعتصاب زدند. یا :کرمان، خبرگزاری جمهوری اسلامی: در روستای دارستان کرمان طرح برقرسانی بااعتباری در حدود 4میلیون ریال پایان یافت و مورد بهرهبرداری قرار گرفت.
کی؟ (چه وقت) When?
در میان ارزش های خبری، زمان یا تازگی خبر از اهمیت ویژهای برخوردار است. تهیه خبر از وقایع روز یا رویدادهای گذشته که به تازگی انتشار مییابد یا با زاویه دید جدیدتر ارائه میشود، جزئی از کار روزمره خبرنگاران است. خبرنگار باید تازگی خبر را در همان ابتدای خبر بازگو کند. در مواقعی که مدتی از وقوع رویداد گذشته است یا عامل زمان چندان اهمیت ندارد از ذکر زمان رویداد میتوان در ابتدای خبر خودداری کرد.
مثال(1): آموزش پرورش اردبیل امروز اعلام کرد نتایج امتحانات نهایی دانشآموزان سال چهارم یک هفته به تاخیر افتاده است. مثال(2): هفته آینده تاریخ آزمون کنکور سراسری توسط روزنامههای کثیرالانتشار اعلام خواهد شد.
چرا؟ چگونه؟ Why and How?
عنصر«چرا» علت، دلیل یا انگیزه به وجود آمدن رویداد را بیان میکند و عنصر«چگونه» نحوه، چگونگی و طریقه وقوع رویداد را. در بسیاری مواقع خبرنگار«چگونگی» به وجود آمدن یک رویداد خبری را کسب میکند، اما از علت و انگیزهای که در پشت آن پنهان است، بیخبر است؛ یا علت و انگیزه را میداند، اما از نحوه وقوع رویداد اطلاعاتی ندارد. به عنوان مثال در خبر سقوط یک هواپیما، شاید در همان ساعتهای اولیه یا روز نخست، نتوان علت سقوط هواپیما را به دست آورد. علت سقوط هواپیما وقتی رسماً اعلام خواهد شد که«جعبه سیاه» که حاوی نوار مکالمات خلبان با برج مراقبت است، به دست آید. پس از تجزیه و تحلیل مکالمه خلبان، در آخرین لحظههای حیاتش و اطلاعاتی که از محل سقوط هواپیما به دست میآید. کارشناسان روزها، هفته ها یا ماه ها بعد علت سقوط را اعلام میکنند. عنصر«چرا» و«چگونه» هنگام تهیه گزارش های تشریحی و تحلیلی یا لیدهای تشریحی و تحلیلی بیشتر از سایر موارد، مورد استفاده قرار میگیرد، زیرا در اینگونه گزارش های خبری، خبرنگار، زمان بیشتری را برای کسب و بررسی علت، انگیزه یا نحوه و چگونگی به وجود آمدن رویداد خبری در اختیار دارد.
معمولاً نه ارزش برای خبر در نظر می گیریم:
1- شهرت، در برگیرنده ی اشخاص، مکان ها، اشیاء، و موقعیت هایی است که برای عموم مردم شناخته شده است. این شناخته بودن می تواند به دلیل ثروت، شرایط اجتماعی، موقعیت یا تبلیغاتی که از قبل برای آنها شده است، باشد. در واقع این نام ها هستند که خبرها را می سازند. برجسته کردن نام یک شخص، مکان، رویداد، یا یک موقعیت خاص جذابیت بیشتری به یک خبر می دهد.
2- دربرگیری(تاثیر بر روی تعداد زیادی از مخاطبین داشته باشد)، بدین معنی است که یک مطلب خبری برای تعداد بیشتری از خوانندگان اهمیت و جذابیت داشته باشد.
3- مجاورت(جغرافی، معنوی، دینی، ملی، فرهنگی)، برای مثال اتفاقی که در دبیرستان یا دانشگاه شما می افتد از آن جهت برای شما دارای ارزش خبری است که در نزدیکی شما و در محیطی که حضور دارید اتفاق می افتد.
4- برخورد(فیزیکی مانند: جنگ، تصادف و...، غیرفیزیکی مانند: برخورد اندیشه)، یکی از اساسی ترین ارزش های خبری، برخورد است. این برخورد می تواند به صورت فیزیکی یا به صورت ذهنی و فکری باشد. برخورد یکی از ارزش های خبری است که بیشتر از دیگر ارزش ها در روزنامه مطرح می شود.
5- فراوانی، تعداد و مقدار(مثلاً: تعداد تلفات زیاد در یک تصادف)، فراوانی معمولاً به آمار و ارقام به کار رفته در خبر مربوط می شود. هر چه اعداد به کار رفته در مطلب بزرگتر باشد، ارزش خبری مطلب بیشتر است.
6- تازگی خبر(خبری یا به تازگی روی داده و یا اینکه موضوعی است که درگذشته رخ داده است ولی بخش هایی از آن الان برای ما فاش بشود مثل اخباری که از کودتای 28 مرداد می شنویم).
7- شگفتی یا استثناء، هر خبری اعم از اختراع و اکتشاف و عجایب خلقت که ما را متعجب کند.
8- احساسات، عواطف و غرایز: معمولاً مردم از خواندن مطالب احساسی در مطبوعات روزانه لذّت می برند.
9- پیشرفت: شامل بسیاری از تغییرات قابل توجهی می شود که باعث بهتر شدن وضع انسان ها می گردد. این پیشرفت ممکن است موفقیتی باشد که دریک آزمایشگاه علمی به دست می آید، موفقیت در یک کار اجرایی، ایجاد یک کارخانه صنعتی، ساخت یک ساختمان جدید یا یک بزرگراه باشد.
وقتی خبری رخ می دهد تا زمانی که به مخاطب برسد تحت تاثیر دو عامل است: عوامل برون سازمانی و درون سازمانی.
عوامل درون سازمانی شامل:
خبرنگار: ممکن است برداشت خبرنگار از خبر اشتباه یا مغرضانه باشد.
سردبیر: ممکن است بخشی از خبر را سانسور یا قسمتی را به آن بیفزاید بر طبق سیاست های رسانه.
بخش فنی: اعم ازصفحه بندی وگرافیک و.... به علت کمبود جا در صفحه یک پاراگراف کم یا زیاد شود یا عکس همراه عکس بیاید که در برداشت مخاطب از اصل موضوع خلل ایجاد کند.
عوامل برون سازمانی: دولت ها، صاحبان سرمایه و آگهی ها، گروه های پر نفوذ.
مفاهیم اصلی در خبر نویسی شامل:
روشنی خبر
درستی خبر
جامعیت خبر
1- خبر درست و دقیق است: درستی خبر بدین معنی است که هر جمله، اسم و اطلاعات، هر آدرس و نقل قولی که در خبر می آید یک واقعیت قابل تصدیق باشد.
2-خبر عینی است: خبر یک گزارش عینی از یک رویداد است، البته نه رویدادی که یک شخص ممکن است از روی تعصب یا غرض ورزی به آن نگاه کند، یا اینکه یک گزارشگر ممکن است دوست داشته باشد. یک خبرنگار باید خبر را بی طرفانه و صادقانه گزارش کند.
3- خبر کوتاه و واضح است: یک مطلب خبری باید به شکل هرم وارونه و به طور خیلی کوتاه، ساده و واضح نوشته شود، بدین معنی که کاملاً روشن باشد. یک خبر وقتی موثرتر خواهد بود واژه های آن با دقت خاصی انتخاب شوند. این واژه ها در عین حال که باید پر قدرت و زنده باشند، باید به دور از علایق شخصی، مبالغه و کوتاه باشد.
4- خبر تازه است: عنصر زمان یکی از نخستین مواردی است که مورد توجه خبرنگاران است. چرا که خوانندگان معمولاً می خواهند جدیدترین اطلاعات، در زمینه ای که برای آنها جذاب است در اختیارشان قرار گیرد.
5- خبر متوازن است: یک خبرنگار باید هر واقعیت مهمی را که در ارتباط با خبر خود به دست می آورد، اهمیت آن را در رابطه با واقعیت های دیگر در نظر بگیرد، به نحوی که قرار گرفتن آنها در کنار هم مطلب را کامل کند و یک اهمیت کلی به مطلب بدهد.
اساس همه ی خبرها واقعیت است. کار گزارشگر یا خبرنگار این است که واقعیت های جذاب را برای خوانندگان خاصی که او برای آنها مطلب می نویسد، جمع آوری کند. برای مثال، گزارشگری که برای روزنامه دبیرستان یا دانشگاه شما مطلب می نویسد، باید مطالبی را جمع آوری کند که مربوط به خوانندگان دبیرستانی یا دانشگاهی باشد. بنابراین، مطلبی که برای یک روزنامه دبیرستانی نوشته می شود با مطالبی که برای یک روزنامه در جامعه نوشته می شود، متفاوت است. از این رو، همیشه باید در تهیه خبر چند نکته را در نظر داشت:
اساس خبر باید بر پایه رویدادها، واقعیت ها، افکار و عقاید واقعی باشد، اما همه ی واقعیت ها خبر نیستند.
خبر باید جذاب باشد، اما همه ی واقعیت ها جذاب نیستند. از طرف دیگر، هم درجه ی جذابیت چیزها متفاوت است و هم چیزهای جذاب زیاد است. یک مطلب ممکن است برای تعداد کمی از خوانندگان جذابیت داشته باشد، در حالی که مطلب دیگری ممکن است برای تعداد زیادی از خوانندگان از جذابیت بالایی برخوردار باشد. آنچه که در تهیه یک خبر باید در نظر داشت، این است که خبر باید برای اکثر خوانندگان جذابیت داشته باشد.
بنابراین سه عمل ضروری برای تهیه خبر عبارتند از: جذابیت، واقعیت، خواننده، که به این سه عامل مثلث خبری هم می گویند.
پایگاه اطلاع رسانی مدارس ایران(پاما) در راستای تربیت دانش آموزان خبرنگار و توسعه فعالیت های خبری خود از بین دانش آموزان علاقمند، عضو می پذیرد.
1- دانش آموزان علاقمند با مراجعه به سایتwww.pamanews.ir ، درخواست عضویت را تکمیل کنند.
2- پس از پُر کردن فرم "درخواست خبرنگاری" وارد "بخش آموزش خبر" شده و با نحوه خبرنویسی آشنا شوید.
3- در این مرحله از مدرسه خود گواهی اشتغال به تحصیل دریافت کرده و به شماره 22912736-۰۲۱ فکس کنید.
4- با ارسال گواهی اشتغال به تحصیل، کد و رمز خبرنگاری شما(دانش آموز) فعال می شود و می توانید اخبار مدرسه خود را(اخبار فرهنگی، اجتماعی، علمی، ورزشی و...) از طریق آدرس www.pamanews.ir/reporter و وارد کردن کد خبرنگاری تان ارسال نمائید.
شما با ارتباط و اطلاع آشنا شدید و دانستید که رسانه وسیله و ابزار مبادله اطلاعات بین افراد میباشد. حال میخواهیم به صورت ساده و مختصر شما را با چند رسانه که اغلب شما نیز با آنها سر و کار دارید آشنا کنیم:
کتاب: حتماً میدانیدکه اولین دستگاه چاپ در سال 1436 میلادی توسط گوتنبرگ ساخته شده است. با ساخته شدن دستگاه چاپ، دنیای رسانهای کتاب وارد مرحله تازهای شد. پیش از این تعداد کتاب هایی که به صورت خطی در جوامع بشری وجود داشت خیلی کم بود و این تعداد کم فقط در اختیار عده خاصی قرار داشت اما پس از اختراع دستگاه چاپ، تیراژ کتاب ها به نسبت قبل خیلی بیشتر شد و همچنین تمامی افراد جوامع بشری توانستند به آن دست پیدا کنند. اولین دستگاه چاپ در سال 1611 میلادی وارد ایران شد اما اولین کتاب 27 سال بعد یعنی در سال 1638 میلادی چاپ شد که اتفاقاً این کتاب به زبان فارسی نبود چرا که اولین کتاب چاپ شده در ایران انجیل بود. کتاب از گذشتههای دور نقش یک منبع اطلاعاتی و آموزشی معتبر را برای انسان داشته است. در اهمیت کتاب همین نکته بس که پیامبران الهی را به دو گروه صاحب کتاب و بدون کتاب تقسیم میکنند و درباره معجزه پیامبراسلام نیز چیزی نمیگوییم چراکه همه شما این معجزه الهی را میشناسید. در حال حاضر کتاب از نظر اطلاعات خیلی زود کهنه میشود. برای مثال وقتی شما به کتب علمی 20 سال قبل نگاهی بیندازید، میبینید که برخی از اطلاعات علمی کتابها ناقص و حتی مسخره به نظر میآید. استفاده از کتاب نیاز به داشتن سواد، درآمد، اوقات فراغت و آشنایی با فرهنگ مطالعه دارد. همچنین گرانی، وجود رسانههای دیگر مثل تلویزیون و نبود فرهنگ کتابخوانی باعث میشود انسان کمتر از آن استفاده کند. آخرین نکته اینکه چون معمولاً کتاب در خلوت و تنهایی مطالعه میشود در نتیجه مخاطب خود را به شکل عمیق تحت تاثیرقرار میدهد تا جایی که حتی رفتار او را نیز تغییر میدهد. برخی از شما حتماً تجربه خواندن چنین کتابی را دارید. کتابی که ماه ها بعد از مطالعه آن کلماتش در ذهنتان نقش بسته است.
مطبوعات: مطبوعات (همان روزنامهها و ماهنامهها) درحقیقت کتابهایی هستند که زود به زود منتشر میشوند و صحافی هم نشدهاند. اولین نشریهای که به صورت امروزی چاپ شد «گازت» نام داشت که درحدود 370 سال قبل (1631 میلادی) در اروپا منتشر شد. حدود دویست سال بعد از آن یعنی درسال 1353 هجری قمری اولین روزنامه فارسی زبان به نام«کاغذ اخبار» به مدیریت محمدصالح شیرازی در ایران چاپ شد. البته باید به خاطر داشته باشید که اولین نشریه فارسی زبان درسال 1798 میلادی یعنی حدود 39 سال قبل از کاغذ اخبار تحت عنوان«اخبار» در هند چاپ شد. به این ترتیب شما متوجه فاصله مطبوعات ایران و سایر کشورها میشوید و میفهمید که حداقل 200 سال فاصله بین مطبوعات ایران و سایر سرزمینها وجود دارد و همین مسأله است که لزوم وجود کلاسهای آموزش روزنامهنگاری برای جوانان نسل بعد این مرز و بوم را آشکار میکند. از ویژگیهای مطبوعات، وسعت انتشار، تنوع و دوام مطالب ونیزنظم دورهای انتشار آنهاست. به عبارت دیگر برخلاف کتاب که فقط برای عده معدودی چاپ میشود مطبوعات برای عموم اقشار جامعه با تنوع محتوایی مطالب(مثل جدول، سیاسی، اجتماعی و...) و با سرعت بیشتر منتشر میشود. در خصوص دوام مطالب هم باید گفت مطالب روزنامهها و سایر جراید را برخلاف رادیو و تلویزیون میتوان نگهداری کرد و حتی به عنوان یک کالای بادوام حفظ نمود. علیرغم اینکه تیراژ روزنامهها درجهان رو به افزایش است اما هنوز این رقم در ایران به سطح مطلوبی نرسیده است برای مثال روزنامه«آساهی شیمبون» در ژاپن بیش از یک میلیون در روز تیراژ دارد در حالیکه پُرتیراژترین روزنامه ایران فقط000/400 نسخه در روز منتشر میشود. نکته جالب اینکه در ژاپن و سوئد برای هر1000 نفر 600 نسخه روزنامه منتشر میشود، در حالیکه در ایران این رقم به 52 نسخه برای هر 1000 نفر میرسد. نکته آخر اینکه تعدادکل نشریاتی که در ایران مجوز انتشار دارند به 1734 نسخه میرسد که از این تعداد تنها 46 عدد آنها روزنامه است.
رادیو: این رسانه دستگاه گیرنده امواج است و پیام را به سرعت و با پوششی وسیع گسترش میدهد و به تمامی موانع زمانی و مکانی نیز غلبه میکند. به عبارت سادهتر، حتی کوههای بسیار بلند و صحراهای خشک و سوزان نمیتوانند جلوی ارسال پیام رادیو را بگیرند و درهمان لحظه ارسال، پیامهای آن میتواند دریافت شود. یکی دیگر از مزایای رادیو این است که برخلاف مطبوعات وکتاب نیاز به سواد خواندن و نوشتن ندارد وبه همین دلیل بهترین رسانه برای مناطق و جوامع بیسواد است. تمام این خواص از رادیو رسانهای منحصر به فرد ساخته که در گذشته کارکردهای بسیاری داشته است. برای مثال رادیو در جنگ جهانی دوم بویژه در کشورهای آلمان، ایتالیا، اسپانیا و ژاپن یک وسیله تبلیغی مؤثر بود. این نکته که گوینده در پشت رادیو دیده نمیشد تأثیر زیادی در عظمت و اهمیت او داشت. شاید شما هنوز هم حرفهای مادربزرگ و پدربزرگهای خود را در این باره بشنوید که میگویند در آن زمان همه تصور میکردند آدمهای کوچک و یا دیو و جن داخل دستگاه رادیو قرار داده شدهاند. در خاتمه باید بگوییم برخلاف کتاب و مطبوعات، رادیو زودتر و با اختلافی 20 ساله نسبت به اروپا وارد ایران شد. اولین فرستنده رادیویی در اروپا درسال 1920 شروع به کار کرد در حالی که اولین فرستنده در ایران در سال 1940 یعنی حدود سال 1305 هجری شمسی فعالیت خود را آغاز کرد.
تلویزیون: تلویزیون از نظر فنی شبیه رادیو است و از طریق بیسیم و امواج پیامهای خود را منتقل میکند. در حقیقت تلویزیون از امکانات سینما و رادیو استفاده میکند و از تکنیکهای روزنامهنگاری بهره میگیرد. تلویزیون سرگرمکنندهترین وسیله ارتباط جمعی است و تاثیر آن بیش از سایر رسانههاست. ورود این رسانه به ایران با 18 سال اختلاف نسبت به سایر کشورها صورت گرفت. اگر در اروپا اولین ایستگاه تلویزیونی در سال1940 میلادی افتتاح شد، در ایران اولین ایستگاه درسال 1958(1323 هجری شمسی) شروع به فعالیت کرد.
اینترنـت: اینترنت در حقیقت شبکهای به هم پیوسته از کامپیوترهای سراسر دنیاست که به وسیله خطوط تلفن که آن هم یک وسیله ارتباط جمعی منحصر به فرد است به یکدیگر متصل میشود. اینترنت تمام اشکال ارتباطی شامل کتاب، مطبوعات، رادیو، تلویزیون، سینما و... را در خود جمع کرده است. به عبارت سادهتر اینترنت یک دستگاه Multimeda و سیستم چند رسانهای که به وسیله آن شما میتوانید به کلیه روزنامهها، کتابخانهها، دانشگاهها، ایستگاههای رادیویی و تلویزیونی، فروشگاههای معتبر، کارخانجات و... دسترسی پیدا کنید، است. درباره فراگیری و عظمت این رسانه کافی است بگوییم در سال 2001 میلادی تعداد پایگاههای اینترنتی(سایت) در سراسر دنیا حدود 28000000 بود که برای ورود یک دقیقهای به هر کدام از آنها حدود 53 سال زمان نیاز داریم.
خبرنویسی: بی تعارف و مقدمه اگر می خواهید روزنامه نگار موفقی باشید در مرحله اول خبر شناس و در مرحله دوم خبر نویس خوبی باشید. خبر نه تنها شالوده خبرنگاری و روزنامه نگاری است بلکه پایه نویسندگی در عرصه های مختلف ادبیات و غیره می باشد.
خبر چیست؟ خبر گزارشی واقعی از یک رویداد است که در آن یک یا چند ارزش خبری وجود داشته باشد. نحوه ارائه و تنظیم آن را عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شکل می دهد. از نکات کلیدی تعریف« ارزش خبری» و «عوامل دورن سازمانی و برون سازمانی» است.